iz. ar. 1. Uzunluk, boy: bu arsanın tûl ve arzı; tûlünü ölçmek; beş arşın tûlü vardır. 2. Zaman çokluğu, uzun müddet: طول عمر tûl-i ömr = ömür çokluğu; طول مدت tûl müddet = çok zaman. 3. Çokluk, kesret: طول امل tûl-i emel = tama‘, bitmez tükenmez hırs ve arzu. 4. c. Kürre-i arzın şarktan garba olan imtidâdı, arz mukâbili: bir mevkiin tûl ve arz derecâtını tayîn etmek; istanbul’un tûlü nedir? طول شرقى tûl-i şarkî = mebde’ ittihâz olunan bir noktadan itibâren 180 dereceye kadar şark cihetinde olan yerlerin tûlü; طول غربى tûl-i garbî = nokta-i mezkûreden yine 180 dereceye kadar garb cihetinde olan yerlerin tûlü; mebde’-i tûl her devlet indinde kendi pâyitahtı içinde bir noktadan ibâret addolunmakla bâ‘is-i teşvîş-i azîm olan bu ihtilâfın ref‘iyle müşterek bir mebde’-i tûl ittihâzı elzemdir; tûl saati = kronometre.

اَلطُّولُ [et-tûl] (tâ’nın zammıyla) Uzamak ma’nâsınadır; yukâlu: طَالَ الشَّيْءُ طُولًا إِذَا امْتَدَّ Şârih der ki 'inde’l-ba’z bu mâdde bâb-ı hâmisten mutasarrıftır, nakîzi olan قَصُرَ bâbına haml ile ve 'inde’l-ba’z bâb-ı evveldendir. Fi’li lâzım olmakla ism-i fâ’ili طَوِيلٌ [tavîl] gelir. İntehâ. Ve طُولٌ [tûl] طِوَالٌ [tivâl] ve طِيَالٌ [tiyâl] gibi meks ve ârâm yâhûd 'ömr ve hayât ma’nâsına müsta’meldir, ke-mâ se-yuzkeru. Şârihin beyânına göre طُولٌ [tûl] uzunluk ma’nâsına ism olur ve cem’inde أَطْوَالٌ [atvâl] denir; yukâlu: لَهُ طُولٌ أَيْ خِلَافُ عَرْضٍ

s. See دول dûl.

s. (pl. اطوال) 1. Length. 2. Height. 3. Longitude.

اَلطُّولُ [et-tûl] (tâ’nın zammı ve meddiyle) Bir nesnenin uzunu ki eninin mukâbilidir, طَالَ الشَّيْءُ إِذَا امْتَدَّ وَيُقَالُ طُلْتُ اَصْلُهُ طَوُلْتُ بِضَمِّ الْوَاوِ لِأَنَّكَ تَقُولُ طَوِيلٌ فَنُقِلَتِ الضَّمَّةُ إِذَا الطَّاءِ وَسَقَطَتِ الْوَاوِ لِاجْتِمَاعِ السَّاكِنَيْنِ وَلَا يَجُوزُ اَنْ تَقُولَ مِنْهُ طُلْتُهُ لِاَنَّ فَعُلْتُ لَا يَتَعَدَّى فَإِنْ أَرَدْتَ أَنْ تُعَدِّيَهُ قُلْتَ طَوَّلْتُهُ أَوْ أَطَلْتُهُ وَأَمَّا قَوْلُكَ طَاوَلَنِي فُلَانٌ فَطُلْتُهُ فَإِنَّمَا تَعْنِي بِذَلِكَ كُنْتُ أَطْوَلَ مِنْهُ مِنَ الطُّولِ وَالطَّوْلِ جَمِيعًا Ya’nî bâb-ı mugâlebeden olduğuna binâ’en طُلْتُهُ gelmiştir, كُنْتُ أَطْوَلَ مِنْهُ ma’nâsına, gerek طُولٌ [tûl]dan olsun tâ’nın zammı ile uzunluk ma’nâsına gerek طَوْلٌ [tavl]dan olsun tâ’nın fethiyle minnet ma’nâsına.