(a. i.) : midedeki yiyecekleri eritme, sindirme

iz. ar. 1. Sindirme, midede eritme: yediğini hazm edemiyor; hazmı kolay; hazmı zor. 2. mc. Tahammül etme, yutma, cevap vermeme: pederimden o kadar sözler işittim hepsini hazm ettim.

Mütercim der ki esâtîn-i etıbbâ’ bu mâddede kuvve-i hâzıma tefrî’ eylediler. Tavzîhi budur ki tabî’at-ı insânîde yedi kuvvet ta’yîn eylediler; dördü huddâm ve üçü mahdûmdur dediler. Huddâm-ı erba’a هَاضِمَةٌ [hâdimet] ve جَاذِبَةٌ [câzibet] ve مَاسِكَةٌ [mâsiket] ve دَافِعَةٌ [dâfi’at]tır. Ve mahdûm-ı selâse نَامِيَةٌ [nâmiyet] ve غَاذِيَةٌ [gâziyet] ve مُوَلَّدَةٌ [muvellidet]tir, mecmû’una tabâyi’-i seb’ denir. هَاضِمَةٌ [hâdimet] bir kuvvettir ki gıdâyı bir hâle tagyîr eder ki mugtedîden bi’l-fi’l bir cüz’ olmağa sâlih olu.vVe onun beş mertebesi vardır, niteki mahallinde meşrûhtur. Ve هَضْمٌ [hadm] Ansızın bir adama hücûm eylemek yâhûd yüksek mahalden üzerine ansızın inmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: هَضَمَ عَلَيْهِمْ إِذَا هَجَمَ أَوْ هَبَطَ Ve bir adama hakkını yâ mâlını gasb ve müsâdere ile zulm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: هَضَمَ فُلَانًا إِذَا ظَلَمَهُ وَغَصَبَهُ

vulg. hezm, vn. & s. 1. A digesting; digestion. 2. A bearing a slight.

vn. & s. A being slim-waisted or narrow-chested.

اَلْهَضْمُ [el-hadm] (hâ’nın fethi ve dâd-ı mu’cemenin sükûnuyla) Ufatmak, كَسْرٌ [kesr] ma’nâsına.

اَلْإِهْتِضَامُ [el-ihtidâm] (hemzenin ve tâ’nın kesriyle) Bi-ma’nâhu; yukâlu: هَضَمَهُ حَقَّهُ وَاهْتَضَمَهُ إِذَا ظَلَمَهُ وَكَسَرَ عَلَيْهِ حَقَّهُ Ve هَضْمٌ [hadm] Terke dahi derler; tekûlu: هَضَمْتُ لَكَ مِنْ حَقِّي طَائِفَةً إِذَا تَرَكْتَهُ Ve هَضْمٌ [hadm] Bir nev’ buhûra dahi derler.

اَلْهَضَمُ [el-hedam] (fethateynle) Davarın yanları birbirine karîb olmak,إِنْضِمَامُ الْجَنْبَيْنِ ma’nâsına. Ve bu atta 'ayb 'add olunur. Ve bu zikr olunan İbnu’s-Sikkît rivâyetidir.Demişler ki أَهْضَمُ[ehdâm]olan at, ya’nî karınlı olmayan at aslâ uzağa seğirtmez, Asma’î eyitti: Ödül meydânında أَهْضَمُ[ehdâm]olan at geçmek ihtimâli yoktur, zîrâ onun seğirtmesi karnı ile ve boynu iledir dedi.

اَلْهِضْمُ [el-hidm] (hâ’nın kesri ve dâd’ın sükûnuyla) Alçak yer, arz-ı mutma’inne ma’nâsına.