(a. i.) : midedeki yiyecekleri eritme, sindirme

iz. ar. 1. Sindirme, midede eritme: yediğini hazm edemiyor; hazmı kolay; hazmı zor. 2. mc. Tahammül etme, yutma, cevap vermeme: pederimden o kadar sözler işittim hepsini hazm ettim.

Mütercim der ki esâtîn-i etıbbâ’ bu mâddede kuvve-i hâzıma tefrî’ eylediler. Tavzîhi budur ki tabî’at-ı insânîde yedi kuvvet ta’yîn eylediler; dördü huddâm ve üçü mahdûmdur dediler. Huddâm-ı erba’a هَاضِمَةٌ [hâdimet] ve جَاذِبَةٌ [câzibet] ve مَاسِكَةٌ [mâsiket] ve دَافِعَةٌ [dâfi’at]tır. Ve mahdûm-ı selâse نَامِيَةٌ [nâmiyet] ve غَاذِيَةٌ [gâziyet] ve مُوَلَّدَةٌ [muvellidet]tir, mecmû’una tabâyi’-i seb’ denir. هَاضِمَةٌ [hâdimet] bir kuvvettir ki gıdâyı bir hâle tagyîr eder ki mugtedîden bi’l-fi’l bir cüz’ olmağa sâlih olu.vVe onun beş mertebesi vardır, niteki mahallinde meşrûhtur. Ve هَضْمٌ [hadm] Ansızın bir adama hücûm eylemek yâhûd yüksek mahalden üzerine ansızın inmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: هَضَمَ عَلَيْهِمْ إِذَا هَجَمَ أَوْ هَبَطَ Ve bir adama hakkını yâ mâlını gasb ve müsâdere ile zulm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: هَضَمَ فُلَانًا إِذَا ظَلَمَهُ وَغَصَبَهُ

اَلْهَضَمُ [el-hedam] (fethateynle) Bir adam sülün karınlı olarak böğürleri latîf ve yanlarının etleri azca olmakla haddeden çekilmiş gibi mevzûn ve sehî olmak ma’nâsınadır; yukâlu: هَضِمَ الْغُلَامُ هَضْمًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا خَمَصَ بَطْنُهُ وَلَطُفَ كَشْحُهُ وَقَلَّ انْجِفَارُ جَنْبَيْهِ Ve at kısmında eyegüleri doğru olup ve karnının yukarı yanları meydânlı olmayıp iki taraflı birbirine kavuşuk gibi dernekli olmak yâhûd eyegüleri düz ve doğru olup karnının yukarı yanları içeri geçik olmaktan 'ibârettir. Ve bu ma’âyibdendir, bu sûrette karnı azca ve önü meydânsız olur, bileği karınlı ve bileği önlü ta’bîr olunur.

vulg. hezm, vn. & s. 1. A digesting; digestion. 2. A bearing a slight.

vn. & s. A being slim-waisted or narrow-chested.

اَلْهَضْمُ [el-hadm] (hâ’nın fethi ve dâd-ı mu’cemenin sükûnuyla) Ufatmak, كَسْرٌ [kesr] ma’nâsına.

اَلْإِهْتِضَامُ [el-ihtidâm] (hemzenin ve tâ’nın kesriyle) Bi-ma’nâhu; yukâlu: هَضَمَهُ حَقَّهُ وَاهْتَضَمَهُ إِذَا ظَلَمَهُ وَكَسَرَ عَلَيْهِ حَقَّهُ Ve هَضْمٌ [hadm] Terke dahi derler; tekûlu: هَضَمْتُ لَكَ مِنْ حَقِّي طَائِفَةً إِذَا تَرَكْتَهُ Ve هَضْمٌ [hadm] Bir nev’ buhûra dahi derler.

اَلْهَضَمُ [el-hedam] (fethateynle) Davarın yanları birbirine karîb olmak,إِنْضِمَامُ الْجَنْبَيْنِ ma’nâsına. Ve bu atta 'ayb 'add olunur. Ve bu zikr olunan İbnu’s-Sikkît rivâyetidir.Demişler ki أَهْضَمُ[ehdâm]olan at, ya’nî karınlı olmayan at aslâ uzağa seğirtmez, Asma’î eyitti: Ödül meydânında أَهْضَمُ[ehdâm]olan at geçmek ihtimâli yoktur, zîrâ onun seğirtmesi karnı ile ve boynu iledir dedi.

اَلْهِضْمُ [el-hidm] (hâ’nın kesri ve dâd’ın sükûnuyla) Alçak yer, arz-ı mutma’inne ma’nâsına.

Sindirim, hazım, sindirme, katlanma. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; hazmetme, tahammül, çekme.

(mide yemeği) sindirmek, (mide yemeği) hazmetmek, hakkını vermemek, katlanmak, hazmetmek, sindirmek.

Sınai olarak sindirim işleminden geçirmek.

هضم

{هضما}: نقصا.

(هَ) [ ع. ] (اِمص.)
۱- گوارش، تحلیل غذا در معده.
۲- درهم شکستن.

هَضَمَ الدَّواءُ الطعامَ يَهْضِمُه: نَهَكَهُ،
وـ عليهم: هَجَمَ، أو هَبَطَ،
وـ فلاناً: ظَلَمَهُ، وغَصَبَهُ،
كاهْتَضَمَهُ وتَهَضَّمَه، فهو هَضِيمٌ، والاسمُ: الهَضيمةُ.
والهَضَّامُ والهاضومُ والهَضومُ: كلُّ دواءٍ هَضَمَ طَعاماً، والمُنْفِقُ لِمالِهِ، والأَسَدُ.
ويدٌ هَضومٌ: تَجودُ بما لَدَيْها
ج: ككتُبٍ.
والهَضَمُ، محرَّكةً: خَمْصُ البَطْن، ولُطْفُ الكَشْح، وقِلَّةُ انْجفار الجَنْبَيْنِ، وهو أهْضَمُ، وهي هَضْماءُ وهَضيمٌ، وكذا بَطْنٌ هَضيمٌ ومَهْضومٌ وأهْضَمُ،
وـ في الخَيْلِ: اسْتِقامةُ الضُّلوعِ، وانْضِمامُ أعالي البَطْنِ، أو اسْتِقامَتُها، ودُخولُ أعاليها، وهو عَيْبٌ.
و {طَلْعُها هَضيمٌ} : مُنْهَضِمٌ منضمٌّ في جَوْفِ الجُفِّ.
والهاضِمُ: ما فيه رَخاوَةٌ.
وقَصَبَةٌ مَهْضومَةٌ ومُهَضَّمَةٌ وهَضيمٌ: للتي يُزْمَرُ بها.
والهَضْمُ، ويُكْسَرُ: المُطْمَئِنُّ من الأرضِ، وبَطْنُ الوادي، والبَخورُ
ج: أهْضامٌ وهُضومٌ.
والأَهْضَمُ: الغليظُ الثَّنايا.
وأهْضامُ تَبالَةَ: قُراها.
وبَنو مُهَضَّمَةَ، كمُعَظَّمةٍ: حَيٌّ.
والمَهْضومةُ: طيبٌ يُخْلَطُ بالمِسْكِ والبانِ.
والهَضيمةُ: طعامٌ يُعْمَلُ للمَيِّتِ
ج: هَضائِمُ.
والهُضَيْمِيَّةُ، مَنْسوبةً: ع.
وأهْضَمَتِ الإِبِلُ للإِجْذاعِ والإِسْداسِ: ذَهَبَتْ رواضِعُها وطَلَعَ غيرُها
(وهِضْيَمٌ، كحِذْيَمٍ: وادٍ) .