(a. i. c. : furûz) : 1) bir netîce elde etmek için ihtimalli veya gerçek olarak kabul edilen bir tahminde bulunma, sayma, tutma, bir hususu bir dâvaya mevzu ve asıl kılma : "beni burada yok farzedin". 2) Allah’ın, işlenmesi kat’î olarak lüzumlu terki günah olan emirleri, [namaz; oruç; hac; zekât gibi]. 3) s. zarurî, lüzumlu, gerekli : "onu ziyaret etmek farzoldu". Bil-farz. diyelim ki, tutalım ki, şöylece düşünelim.

iz. ar. 1. Tutma, add ve itibâr etme, bir dava ve meseleyi onun üzerine binâ etmek üzere bir şeye sahîh ve vâki‘ ve mevcut nazarıyla bakma, takdîr: taksîm olunacak bin liramız var farz edelim; burada on metre irtifâ‘ında bir sütûn farz edin; farz edin ki ben râzı oldum; فرض محال farz-ı muhâl = sıhhat ve vukuu mümkün olmayan bir şeyin sahîh ve vâki‘ add olunması: farz-ı muhâl olarak kürre-i arz hareketten dursa. 2. Ahkâm-ı dîniyyeden nass-ı kerîmle ve delîl-i kat‘î ile müsbet olup icrâsı vâcip olanı, sünnet mukâbili: salât her bir müslim-i bâliğ için farzdır. فرض عین farz-ı ayn = edâsı bilâistisnâ kâffe-i müslimîne lâzım olan farz. فرض كفایه farz-ı kifâye = edâsı yalnız şerâitini hâiz olanlara lâzım bulunan farz. 3. mc. Farz imiş gibi edâsı elzem olan şey, vâcip, zarûrî, nâ-çâr: bu işi görmek bize farz oldu; ebeveyne hizmet etmek evlat için farz-ı ayndır; üzerime farz değildir = vazifem değildir, ne vazifem?

اَلْفَرْضُ [el-fard] (قَرْضٌ [kard] vezninde) Tevkît ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَضَ لَهُ فَرْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا وَقَّتَ لَهُ Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ﴾ أَيْ وَقَّتَ

Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre فَرْضٌ [fard] bir pek şey’i kat’ ve te’sîr ma’nâsına mevzû’dur, قَطْعُ حَدِيدٍ ve حَزُّ زَنْدٍ gibi. Sâ’ir ma’ânî birer münâsebetle ondan müteferra’dır. İntehâ. Ve فَرْضٌ [fard] Kertmek ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَضَ الْمِسْوَاكَ إِذَا حَزَّهُ Ve فَرْضُ الْقَوْسِ [fardu’l-kavs] yayın iki başında kiriş geçirecek kertiğe denir, مَفْرُوضٌ [mefrûd] ma’nâsınadır. Cem’i فِرَاضٌ [firâd]dır fâ’nın kesriyle; tekûlu: أَوْقِعِ الْوَتَرَ فِي فَرْضِ قَوْسِكَ وَهُوَ الْحَزُّ الَّذِي هُوَ مَوْقِعُ الْوَتَرِ Ve فَرْضٌ إِلَهِيٌّ [fardun ilâhiyy] Hak ta’âlânın 'ibâdına vâcib kıldığı hükm-i lâzımdan 'ibârettir, savm ve salât gibi. Ve Kur’ân okumağa ıtlâk olunur. Ve فَرْضٌ نَبَوِيٌّ [fardun nebeviyy] Hazret-i Resûlullâh’ın sünnet-i şerîfesinden 'ibârettir ve bu ma’nâda masdar olur; yukâlu: فَرَضَهُ رَسُولُ اللهِ عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ أَيْ سَنَّهُ Ve فَرْضٌ [fard] Bir gûne hurmâ ismidir. Ve 'ulûfeli 'askere ıtlâk olunur; yukâlu: عِنْدَهُ مِائَةٌ مِنَ الْفَرْضِ أَيْ مِنَ الْجُنْدِ الَّذِينَ يَفْتَرِضُونَ Ve kalkana denir. Ve a’vâd-ı beytten ya’nî ev direklerinden bir türlü direğe denir ki murâd kertikleri olmakla oralara sâ’ir ağaçları ve tahtaları iliştirirler. Ve libâsa ıtlâk olunur; yukâlu: مَا عَلَيْهِ فَرْضٌ أَيْ ثَوْبٌ Ve mersûm ve muvazzaf olan 'atiyye ve 'ulûfeye denir, yevmiyye ve şehriyye gibi; yukâlu: يَطْلُبُ فَرْضَهُ أَيْ عَطِيَّتَهُ الْمَرْسُومَةَ Ve şol nesneye denir ki bir kimse onu kendi nefsine mu’în kılmış iken gayra hibe eyleye; 'alâ-kavlin 'ivaz ve sevâb niyyeti olmayarak sâ’ire cûd ve 'atâ eylediği şey’e denir ki قَرْضٌ [kard] mukâbilidir kâf’la; yukâlu: أَعْطَاهُ الْفَرْضَ وَهُوَ مَا فَرَضَهُ عَلَى نَفْسِهِ فَوَهَبَهُ أَوْ جَادَ بِهِ لِغَيْرِ ثَوَابٍ Ve فَرْضُ الزَّنْدِ [fardu’z-zend] çakmağın çakılacak yerine yâhûd kertiğine denir ki gedik olur, zîrâ 'Arablar çakmağı مَرْخٌ [merh] ve عَفَارٌ [‘afâr] ağaçlarından ittihâz edip âteş çakacak yerlerini kerterler; yukâlu: مَكَّنَ الزَّنْدَ فِي فَرْضِ الزَّنْدَةِ أَيْ حَيْثُ مَا يُقْدَحُ مِنْهُ أَوِ الْحَزُّ الَّذِي فِيهَا Ve kavluhu ta’âlâ: ﴿سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا﴾ أَيْ جَعَلْنَا فِيهَا فَرَائِضَ الْأَحْكَامِ وَبِالتَّشْدِيدِ أَيْ جَعَلْنَا فِيهَا فَرِيضَةً بَعْدَ فَرِيضَةٍ أَوْ فَصَّلْنَاهَا وَبَيَّنَّاهَا Ya’nî sülâsî kırâ’atine göre mecâz fi’l-müfreddir; hulûl ‘alâkasıyla yâhûd mecâz fi’n-nisbedir ki جَرَى النَّهْرُ terkîbine karîbdir. Ve tef’îlden kırâ’atine göre teksîri mutazammındır, zîrâ sûre-i mezbûrede celd ve îlâ’ gibi mütetâbi’an ferâ’iz ve ahkâm îcâb olunmuştur yâhûd حَزٌّ [hazz] ve قَطْعٌ [kat’] ma’nâsına olan فَرْضٌ [fard]dan bi’l-isti’âre tafsîl ve beyân ma’nâsınadır. Mü’ellif Basâ’ir’de أَوْجَبْنَا الْعَمَلَ بِهَا 'ibâretiyle de tefsîr eylemiştir. Ve فَرْضٌ [fard] Bir kimseye vazîfe ve 'ulûfe ta’yîn eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَضَ لَهُ إِذَا جَعَلَ لَهُ فَرِيضَةً

اَلْفِرْضُ [el-fird] (fâ’nın kesriyle) دَوْمٌ [devm] ağacının kızıl olduğu hâlde yemişine denir.

s. (pl. فروض) 1. (pl. also فراض) A notch, groove. 2. An act obligatory by ordinance of God. 3. A share of inheritance in canon law.

vn. & s. 1. A notching and grooving. 2. A cutting, or cutting into shape. 3. An apportioning. 4. An enjoining, prescribing as duty. 5. A supposing, taking as granted; a supposition; an assumption.

اَلْفَرْضُ [el-ferd] (fâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Kesmek ve kertmek; yukâlu: فَرَضْتُ الزَّنْدَ وَالسِّوَاكَ مِنَ الْبَابِ الثَّانِي Ve زَنْدٌ [zend] çakmağa derler, âteş-zene ma’nâsına. Ve tâ’ife-i 'Arab ekseriyyâ âteşi ağaçtan çıkarırlar. Ve فَرْضُ الزَّنْدِ [ferdu’z-zend] Çakmağın âteş çıkarılan yeridir. Ve فَرْضُ الْقَوْسِ [ferdu’l-kavs] Kiriş komak için kestikleri yerdir.