(a. i. c. : furûz) : 1) bir netîce elde etmek için ihtimalli veya gerçek olarak kabul edilen bir tahminde bulunma, sayma, tutma, bir hususu bir dâvaya mevzu ve asıl kılma : "beni burada yok farzedin". 2) Allah’ın, işlenmesi kat’î olarak lüzumlu terki günah olan emirleri, [namaz; oruç; hac; zekât gibi]. 3) s. zarurî, lüzumlu, gerekli : "onu ziyaret etmek farzoldu". Bil-farz. diyelim ki, tutalım ki, şöylece düşünelim.

iz. ar. 1. Tutma, add ve itibâr etme, bir dava ve meseleyi onun üzerine binâ etmek üzere bir şeye sahîh ve vâki‘ ve mevcut nazarıyla bakma, takdîr: taksîm olunacak bin liramız var farz edelim; burada on metre irtifâ‘ında bir sütûn farz edin; farz edin ki ben râzı oldum; فرض محال farz-ı muhâl = sıhhat ve vukuu mümkün olmayan bir şeyin sahîh ve vâki‘ add olunması: farz-ı muhâl olarak kürre-i arz hareketten dursa. 2. Ahkâm-ı dîniyyeden nass-ı kerîmle ve delîl-i kat‘î ile müsbet olup icrâsı vâcip olanı, sünnet mukâbili: salât her bir müslim-i bâliğ için farzdır. فرض عین farz-ı ayn = edâsı bilâistisnâ kâffe-i müslimîne lâzım olan farz. فرض كفایه farz-ı kifâye = edâsı yalnız şerâitini hâiz olanlara lâzım bulunan farz. 3. mc. Farz imiş gibi edâsı elzem olan şey, vâcip, zarûrî, nâ-çâr: bu işi görmek bize farz oldu; ebeveyne hizmet etmek evlat için farz-ı ayndır; üzerime farz değildir = vazifem değildir, ne vazifem?

اَلْفَرْضُ [el-fard] (قَرْضٌ [kard] vezninde) Tevkît ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَضَ لَهُ فَرْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا وَقَّتَ لَهُ Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ﴾ أَيْ وَقَّتَ

اَلْفِرْضُ [el-fird] (fâ’nın kesriyle) دَوْمٌ [devm] ağacının kızıl olduğu hâlde yemişine denir.

s. (pl. فروض) 1. (pl. also فراض) A notch, groove. 2. An act obligatory by ordinance of God. 3. A share of inheritance in canon law.

vn. & s. 1. A notching and grooving. 2. A cutting, or cutting into shape. 3. An apportioning. 4. An enjoining, prescribing as duty. 5. A supposing, taking as granted; a supposition; an assumption.

اَلْفَرْضُ [el-ferd] (fâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Kesmek ve kertmek; yukâlu: فَرَضْتُ الزَّنْدَ وَالسِّوَاكَ مِنَ الْبَابِ الثَّانِي Ve زَنْدٌ [zend] çakmağa derler, âteş-zene ma’nâsına. Ve tâ’ife-i 'Arab ekseriyyâ âteşi ağaçtan çıkarırlar. Ve فَرْضُ الزَّنْدِ [ferdu’z-zend] Çakmağın âteş çıkarılan yeridir. Ve فَرْضُ الْقَوْسِ [ferdu’l-kavs] Kiriş komak için kestikleri yerdir.

اَلْفِرَاضُ [el-firâd] (fâ’nın kesriyle) Cem’i. Ve فِرَاضٌ [firâd] Nehrin su salacak yerine de derler. Ve فِرَاضٌ [firâd] Libâsa dahi derler; yukâlu: مَا عَلَيْهِ مِنْ فِرَاضٍ أَيْ شَيْءٌ مِنْ لِبَاسٌ Ve فَرْضٌ [ferd] Bir nev’ hurmâya dahi derler. Ve Asma’î eyitti: فَرْضٌ [ferd] 'Umân vilâyetinin hurmâlarının a’lâsına derler. Ve عُمَانُ ['Umân] 'ayn-ı mühmelenin zammı ve mîm’in tahfîfiyle Yemen vilâyetinde bir şehrin adıdır. Ve فَرْضٌ [ferd] Hak ta’âlânın vâcib kıldığı nesneye dahi derler فَرْضٌ [ferd] dediler, me’âlimi ve hudûd-ı mu’ayyenesi olduğu için. Ve فَرْضٌ [ferd] Kalkana dahi derler, siper ma’nâsına. Ve فَرْضٌ [ferd] قِدْحٌ [kidh] ma’nâsına da gelir ki قِدْحٌ [kidh] kâf’ın kesri ve dâl’ın sükûnuyla yeleksiz ve temrensiz oka derler. Ve فَرْضٌ [ferd] 'Atiyye-i mersûmeye dahi derler; yukâlu: مَا أَصَبْتُ مِنْهُ فَرْضًا وَلَا قَرْضًا يُقَالُ فَرَضْتُ الرَّجُلَ وَأَفْرَضْتُهُ إِذَا أَعْطَيْتَهُ وَقَدْ فَرَضْتُ لَهُ فِي الْعَطَاءِ وَفَرَضْتُ لَهُ فِي الدِّيوَانِ