اَلنَّقْدُ [en-nakd] (nûn’un fethi ve kâf’ın sükûnuyla) Bir nesne iştirâsında peşin ve der-sâ’at verilen akçeye denir, ma’nâ-yı masdarîden me’hûzdur; نَسِيئَةٌ [nesî’et] mukâbilidir. Şârihin beyânına göre cem’i نُقُودٌ [nukûd] gelir; yukâlu: نَقْدٌ جَيِّدٌ وَنُقُودٌ جِيَادٌ Ve نَقْدٌ [nakd] Masdar olur, akçe ve sâ’ir nesnenin züyûf ve kemterini seçip öğürtlemek ma’nâsına; yukâlu: نَقَدَ الدَّرَاهِمَ وَغَيْرَهَا نَقْدًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا مَيَّزَهَا يَعْنِي مَيَّزَ جَيِّدَهَا مِنْ رَدِيئِهَا Ve bir nesnenin kıymetini peşin ve mu’accelen vermek ma’nâsınadır ki tırnağı dibinde vermek ta’bîr olunur; yukâlu: نَقَدَهُ الثَّمَنَ إِذَا أَعْطَاهُ نَقْدًا Kâle’ş-şârih ve minhu hadîsu Câbir ve cemelihi kâle: “فَنَقَدَنِي ثَمَنَهُ” أَيْ أَعْطَانِيهُ نَقْدًا مُعَجَّلاً Ve parmakla ceviz oymak ma’nâsınadır ki murâd parmakla cevizin içini çıkarmaktır ve mecâzdır; yukâlu: نَقَدَ الْجَوْزَ إِذَا نَقَرَهُ بِالْإِصْبَعِ Ve tuzağa düşmüş kuş burnuyla tuzağa peyderpey vurmak ma’nâsınadır ki kekmek ta’bîr olunur. Bu dahi mecâzdır; yukâlu: نَقَدَ الطَّائِرُ الْفَخَّ إِذَا ضَرَبَ فِيهِ بِمِنْقَادِهِ أَيْ بِمِنْقَارِهِ Ve نَقْدٌ [nakd] Vezn ve 'ayârı tâm olan akçeye denir; tesmiye bi’l-masdardır; yukâlu: دِرْهَمٌ نَقْدٌ أَيْ وَازِنٌ Ve bir şey’e doğru uğurlayın bakmak ma’nâsınadır; نَاقِدٌ [nâkid]in مَنْقُودٌ [menkûd]a nazar eylediği gibi; yukâlu: نَقَدَ الرَّجُلُ الشَّيْءَ وَإِلَيْهِ بِنَظَرِهِ إِذَا اخْتَلَسَ النَّظَرَ نَحْوَهُ Kâle fi’l-Esâs وَهُوَ يَنْقُدُ بِعَيْنِهِ إِلَى الشَّيْءِ أَيْ يُدِيمُ النَّظَرَ إِلَيْهِ بِاخْتِلاَسٍ حَتَّى لاَ يَفْطِنَ لَهُ ve yukâlu: مَا زَالَ بَصَرُهُ يَنْقُدُ إِلَى ذَلِكَ نُقُودًا كَأَنَّمَا شَبَّهَ بِنَظَرِ النَّاقِدِ إِلَى مَا يَنْقُدُهُ Ve نَقْدٌ [nakd] Yılan sokmak ma’nâsınadır; yukâlu: نَقَدَتْهُ الْحَيَّةُ إِذَا لَدَغَتْهُ