(a. i.) : 1) değer, îtibâr. 2) onur, şeref, haysiyet; meziyet. 3) rütbe, derece. Alî-kadr : derecesi ve rütbesi yüce. Leyle-i kadr (kadir gecesi) : Kur’ân-ı Kerîm’in nüz&le başladığı ramazanın yirmi yedinci gecesi ki, içinde bu gece bulunmıyan, bin aya bedeldir. Sûret-ül-Kadr : Kur’ân-ı Kerîm’de kadir gecesinin yüceliğini bildiren sûre. (bkz. : şeb-i kadr). 4) astr. kadir, yıldızlan, parlaklık derecelerine göre birbirinden ayırdetmek için yapılan tasnifte her dereceden biri, [birinci kadirden (yâni en parlak) altıncı kadire kadar olan yıldızlar gözle görülebilir; teleskopların kuvveti arttıkça daha küçük kadirdeki yıldızları görmek kabildir. Şimdiki halde bu sınır 21) ci kadirdedir. Parlaklıkları, daha yakın mesafede olduklarından dolayı, çok yüksek olan semavî cisimler

iz. ar. 1. Değer, kıymet-i zâtiyye, miktar: herkesin kadrini anlamalı; erbâb-ı hünerin kadri büyüktür. 2. İtibâr, haysiyyet: kendi kadr ü itibârını muhâfaza etmek. 3. Rütbe, pâye: عالى قدر âli-kadr = rütbe ve pâyesi refî’. 4. Miktar, kemiyyet, derece: alâ kadri’l-imkân: imkan derecesinde, mümkün olduğu kadar; karınca kaderince = karınca miktarına göre.

اَلْقَدْرُ [el-kadr] (بَدْرٌ [bedr] vezninde) Bu dahi mikdâr ve meblag ma’nâsınadır. Ve tâb u tâkat ma’nâsınadır. Bunun da cem’i أَقْدَارٌ [akdâr]dır. Ve قَدْرٌ [kadr] ve قَدَرٌ [kader] (fethateynle) تَقْدِيرٌ [takdîr] ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَ اللهُ ذَلِكَ عَلَيْهِ قَدْرًا وَقَدَرًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي بِمَعْنَى قَدَّرَهُ Ve taksîm-i rızk eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَ الرِّزْقَ إِذَا قَسَّمَهُ Ve قَدْرٌ [kadr] Gınâ ve yesâr ma’nâsına isti’mâl olunur; yukâlu: فُلاَنٌ ذُو قَدْرٍ أَيْ ذُو غِنًى وَيَسَارٍ Ve zor ve kuvvet ma’nâsınadır; yukâlu: مَا بِهِ قَدْرٌ أَيْ قُوَّةٌ Ve bir nesneye güç yetmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَ عَلَى الشَّيْءِ قَدْرًا مِنَ الْبَابَيْنِ الْمَزْبُورَيْنِ إِذَا اقْتَدَرَ عَلَيْهِ Ve sıkıştırmak ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَ عَلَيْهِ إِذَا ضَيَّقَ عَلَيْهِ Ve pişirmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَ اللَّحْمَ إِذَا طَبَخَهُ Ve ta’zîm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَهُ إِذَا عَظَّمَهُ ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَمَا قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدْرِهِ﴾ أَيْ مَا عَظَّمُوهُ حَقَّ تَعْظِيمِهِ Ve tedbîr-i husûs eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَ الْأَمْرَ قَدْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا دَبَّرَهُ Ve bir nesneyi bir nesneye kıyâs eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَرَهُ بِهِ إِذَا قَاسَهُ بِهِ Ve قَدْرٌ [kadr] Ne büyük ve ne küçük olup orta ve mu’tedil olan pâlâna ve eyere ıtlâk olunur; yukâlu: هَذَا رَحْلٌ قَدْرٌ وَسَرْجٌ قَدْرٌ أَيْ وَسَطٌ Ve omuzun başına denir; yukâlu: ضَرَبَ عَلَى قَدْرِهِ أَيْ رَأْسَ كَتِفِهِ

s. (pl. اقدار) 1. (vulg. kadar) Quantity; number; dimension; degree. 2. Power, strength, force. 3. Ability. 4. Means. 5. Worth. 6. Grade, rank, dignity.

vn. & s. 1. A being able; ability. 2. A measuring; a comparing. 3. An apportioning, assigning; a predestinating. 4. A sustaining and giving whatever is preordained. 5. A managing, directing. 6. An exalting, glorifying.