(a. e.) : -dan ve -den.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

عَنْ ['an] (‘ayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Üç vech üzere isti’mâl olunur: Vech-i evvel harf-i cerr olur, on ma’nâya delâlet eder. 1) Mücâveze içindir; nahvu: سَافَرَ عَنِ الْبَلَدِ أَيْ تَجَاوَزَ عَنْهُ 2) Bedel ma’nâsına olur, ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا﴾ أَيْ بَدَلَ نَفْسٍ 3) İsti’lâ için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ﴾ أَيْ عَلَى نَفْسِهِ 4) Ta’lîl için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ﴾ أَيْ لِمَوْعِدَةٍ 5) بَعْدَ kelimesine mürâdif olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ﴾ أَيْ بَعْدَ قَلِيلٍ 6) Zarfiyyet için olur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “وَلَا تَكُ عَنْ حَمْلِ الرِّبَاعَةِ وَانِيَا” أَيْ وَلَا تَكُ فِي حَمْلِ الرِّبَاعَةِ Zîrâ “و،ن،ي” mâddesi işbu: ﴿وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي﴾ âyetinde فِي ile sılalanmakla mısrâ’-ı merkûmdaki dahi ona haml olunmuştur. 7) Harf-i cerr olan مِنْ ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ﴾ أَيْ مِنْ عِبَادِهِ 8) Bâ-i cârre ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى﴾ أَيْ بِالْهَوَى 9) İsti’âne için olur; ke-kavlihi رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ أَيْ بِهَا Ve bu ma’nâ İbn Mâlik kavlidir. 10) Zâ’id olur, mahzûf olan âher عَنْ kelimesinden 'ivaz için îrâd olunur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “أَتَجْزَعُ إِنْ نَفْسٌ أَتَاهَا حِمَامُهَا || فَهَلَّا الَّتِي عَنْ بَيْنِ جَنْبَيْكَ تَدْفَعُ” أَيْ تَدْفَعُ عَنِ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ [Burada] عَنْ kelimesi ism-i mevsûlün evvelinden hazf olunmakla zeylinde عَنْ ta’vîzen ziyâde olundu. Vech-i sânî masdariyye olur. Ve bu عَنْعَنَةٌ ['an’anet]-i Temîm edâsında olur ki zikr olunduğu üzere أَنْ mevki’inde عَنْ ile telaffuz ederler; nahvu: أَعْجَبَنِي عَنْ تَفْعَلَ بِمَعْنَى أَنْ تَفْعَلَ Vech-i sâlis ism olur, cânib ma’nâsına; ke-kavli’ş-şâ’ir: “مِنْ عَنْ يَمِينِي مَرَّةً وَأَمَامِي” ve ke-kavlihi: “عَلَى عَنْ يَمِينِي مَرَّتِ الطَّيْرُ سُنَّحَا”

عَنْ ['an] (‘ayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Üç vech üzere isti’mâl olunur: Vech-i evvel harf-i cerr olur, on ma’nâya delâlet eder. 1) Mücâveze içindir; nahvu: سَافَرَ عَنِ الْبَلَدِ أَيْ تَجَاوَزَ عَنْهُ 2) Bedel ma’nâsına olur, ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا﴾ أَيْ بَدَلَ نَفْسٍ 3) İsti’lâ için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ﴾ أَيْ عَلَى نَفْسِهِ 4) Ta’lîl için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ﴾ أَيْ لِمَوْعِدَةٍ 5) بَعْدَ kelimesine mürâdif olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ﴾ أَيْ بَعْدَ قَلِيلٍ 6) Zarfiyyet için olur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “وَلَا تَكُ عَنْ حَمْلِ الرِّبَاعَةِ وَانِيَا” أَيْ وَلَا تَكُ فِي حَمْلِ الرِّبَاعَةِ Zîrâ “و،ن،ي” mâddesi işbu: ﴿وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي﴾ âyetinde فِي ile sılalanmakla mısrâ’-ı merkûmdaki dahi ona haml olunmuştur. 7) Harf-i cerr olan مِنْ ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ﴾ أَيْ مِنْ عِبَادِهِ 8) Bâ-i cârre ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى﴾ أَيْ بِالْهَوَى 9) İsti’âne için olur; ke-kavlihi رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ أَيْ بِهَا Ve bu ma’nâ İbn Mâlik kavlidir. 10) Zâ’id olur, mahzûf olan âher عَنْ kelimesinden 'ivaz için îrâd olunur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “أَتَجْزَعُ إِنْ نَفْسٌ أَتَاهَا حِمَامُهَا || فَهَلَّا الَّتِي عَنْ بَيْنِ جَنْبَيْكَ تَدْفَعُ” أَيْ تَدْفَعُ عَنِ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ [Burada] عَنْ kelimesi ism-i mevsûlün evvelinden hazf olunmakla zeylinde عَنْ ta’vîzen ziyâde olundu. Vech-i sânî masdariyye olur. Ve bu عَنْعَنَةٌ ['an’anet]-i Temîm edâsında olur ki zikr olunduğu üzere أَنْ mevki’inde عَنْ ile telaffuz ederler; nahvu: أَعْجَبَنِي عَنْ تَفْعَلَ بِمَعْنَى أَنْ تَفْعَلَ Vech-i sâlis ism olur, cânib ma’nâsına; ke-kavli’ş-şâ’ir: “مِنْ عَنْ يَمِينِي مَرَّةً وَأَمَامِي” ve ke-kavlihi: “عَلَى عَنْ يَمِينِي مَرَّتِ الطَّيْرُ سُنَّحَا”

prep. 1. From. 2. At, on, in. 3. For, in lieu of. 4. Above. 5. On account of. 6. After. 7. About, concerning, in respect of.

عَنْ [‘an] (‘ayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Tecâvüz ma’nâsınadır; tekûlu: رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ إِذَا تَجَاوَزَ عَنْهَا وَأَطْعَمْتُهُ عَنْ جُوعٍ إِذَا تَجَاوَزَ عَنْ حَالَةِ الْجُوعِ بِالْإِطْعَامِ Ve gâh olur kelime-i مِنْ lafz-ı عَنْ mevki’ine vâki’ olur, bu kadar var ki عَنْ gâh olur ism olup üzerine harf-i cerr dâhil olur مِنْ olmaz; tekûlu: جِئْتُ مِنْ عَنْ يَمِينِهِ أَيْ مِنْ نَاحِيَةِ يَمِينِهِ Ve mebnî olduğu harfe müşâbih olduğundan ötürüdür. Ve gâh olur عَنْ [‘an] bu’d mevki’ine vâki’ olur ve gâh olur عَلَى mevki’ine vâki’ olur.