prep. 1. From. 2. At, on, in. 3. For, in lieu of. 4. Above. 5. On account of. 6. After. 7. About, concerning, in respect of.

عَنْ [‘an] (‘ayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Tecâvüz ma’nâsınadır; tekûlu: رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ إِذَا تَجَاوَزَ عَنْهَا وَأَطْعَمْتُهُ عَنْ جُوعٍ إِذَا تَجَاوَزَ عَنْ حَالَةِ الْجُوعِ بِالْإِطْعَامِ Ve gâh olur kelime-i مِنْ lafz-ı عَنْ mevki’ine vâki’ olur, bu kadar var ki عَنْ gâh olur ism olup üzerine harf-i cerr dâhil olur مِنْ olmaz; tekûlu: جِئْتُ مِنْ عَنْ يَمِينِهِ أَيْ مِنْ نَاحِيَةِ يَمِينِهِ Ve mebnî olduğu harfe müşâbih olduğundan ötürüdür. Ve gâh olur عَنْ [‘an] bu’d mevki’ine vâki’ olur ve gâh olur عَلَى mevki’ine vâki’ olur.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

عَنْ ['an] (‘ayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Üç vech üzere isti’mâl olunur: Vech-i evvel harf-i cerr olur, on ma’nâya delâlet eder. 1) Mücâveze içindir; nahvu: سَافَرَ عَنِ الْبَلَدِ أَيْ تَجَاوَزَ عَنْهُ 2) Bedel ma’nâsına olur, ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا﴾ أَيْ بَدَلَ نَفْسٍ 3) İsti’lâ için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ﴾ أَيْ عَلَى نَفْسِهِ 4) Ta’lîl için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ﴾ أَيْ لِمَوْعِدَةٍ 5) بَعْدَ kelimesine mürâdif olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ﴾ أَيْ بَعْدَ قَلِيلٍ 6) Zarfiyyet için olur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “وَلَا تَكُ عَنْ حَمْلِ الرِّبَاعَةِ وَانِيَا” أَيْ وَلَا تَكُ فِي حَمْلِ الرِّبَاعَةِ Zîrâ “و،ن،ي” mâddesi işbu: ﴿وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي﴾ âyetinde فِي ile sılalanmakla mısrâ’-ı merkûmdaki dahi ona haml olunmuştur. 7) Harf-i cerr olan مِنْ ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ﴾ أَيْ مِنْ عِبَادِهِ 8) Bâ-i cârre ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى﴾ أَيْ بِالْهَوَى 9) İsti’âne için olur; ke-kavlihi رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ أَيْ بِهَا Ve bu ma’nâ İbn Mâlik kavlidir. 10) Zâ’id olur, mahzûf olan âher عَنْ kelimesinden 'ivaz için îrâd olunur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “أَتَجْزَعُ إِنْ نَفْسٌ أَتَاهَا حِمَامُهَا || فَهَلَّا الَّتِي عَنْ بَيْنِ جَنْبَيْكَ تَدْفَعُ” أَيْ تَدْفَعُ عَنِ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ [Burada] عَنْ kelimesi ism-i mevsûlün evvelinden hazf olunmakla zeylinde عَنْ ta’vîzen ziyâde olundu. Vech-i sânî masdariyye olur. Ve bu عَنْعَنَةٌ ['an’anet]-i Temîm edâsında olur ki zikr olunduğu üzere أَنْ mevki’inde عَنْ ile telaffuz ederler; nahvu: أَعْجَبَنِي عَنْ تَفْعَلَ بِمَعْنَى أَنْ تَفْعَلَ Vech-i sâlis ism olur, cânib ma’nâsına; ke-kavli’ş-şâ’ir: “مِنْ عَنْ يَمِينِي مَرَّةً وَأَمَامِي” ve ke-kavlihi: “عَلَى عَنْ يَمِينِي مَرَّتِ الطَّيْرُ سُنَّحَا”

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

(a. e.) : -dan ve -den.

hc. ar. den, ez. [bazı tabîrât-ı Arabiyyede bulunur:] عن اصل an asl = aslından; عن جهل an cehlin = bilmeyerek; عن صمیم القلب an samîmi’lkalb = yüreğin içinden, derûn-ı dilden; عن الغیب ani’l-gıyâb = gıyâben, hazır olmaksızın, görmeksizin veya tanımaksızın; عن قصد an kasdin = kasıtla, isteyerek; عن قریب an karîbin = yakında; عن ید an yedin = elden ele.

عَنْ ['an] (‘ayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Üç vech üzere isti’mâl olunur: Vech-i evvel harf-i cerr olur, on ma’nâya delâlet eder. 1) Mücâveze içindir; nahvu: سَافَرَ عَنِ الْبَلَدِ أَيْ تَجَاوَزَ عَنْهُ 2) Bedel ma’nâsına olur, ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا﴾ أَيْ بَدَلَ نَفْسٍ 3) İsti’lâ için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ﴾ أَيْ عَلَى نَفْسِهِ 4) Ta’lîl için olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ﴾ أَيْ لِمَوْعِدَةٍ 5) بَعْدَ kelimesine mürâdif olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ﴾ أَيْ بَعْدَ قَلِيلٍ 6) Zarfiyyet için olur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “وَلَا تَكُ عَنْ حَمْلِ الرِّبَاعَةِ وَانِيَا” أَيْ وَلَا تَكُ فِي حَمْلِ الرِّبَاعَةِ Zîrâ “و،ن،ي” mâddesi işbu: ﴿وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي﴾ âyetinde فِي ile sılalanmakla mısrâ’-ı merkûmdaki dahi ona haml olunmuştur. 7) Harf-i cerr olan مِنْ ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ﴾ أَيْ مِنْ عِبَادِهِ 8) Bâ-i cârre ma’nâsına olur; nahvu kavlihi ta’âlâ: ﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى﴾ أَيْ بِالْهَوَى 9) İsti’âne için olur; ke-kavlihi رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ أَيْ بِهَا Ve bu ma’nâ İbn Mâlik kavlidir. 10) Zâ’id olur, mahzûf olan âher عَنْ kelimesinden 'ivaz için îrâd olunur; ke-kavli’ş-şâ’ir: “أَتَجْزَعُ إِنْ نَفْسٌ أَتَاهَا حِمَامُهَا || فَهَلَّا الَّتِي عَنْ بَيْنِ جَنْبَيْكَ تَدْفَعُ” أَيْ تَدْفَعُ عَنِ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ [Burada] عَنْ kelimesi ism-i mevsûlün evvelinden hazf olunmakla zeylinde عَنْ ta’vîzen ziyâde olundu. Vech-i sânî masdariyye olur. Ve bu عَنْعَنَةٌ ['an’anet]-i Temîm edâsında olur ki zikr olunduğu üzere أَنْ mevki’inde عَنْ ile telaffuz ederler; nahvu: أَعْجَبَنِي عَنْ تَفْعَلَ بِمَعْنَى أَنْ تَفْعَلَ Vech-i sâlis ism olur, cânib ma’nâsına; ke-kavli’ş-şâ’ir: “مِنْ عَنْ يَمِينِي مَرَّةً وَأَمَامِي” ve ke-kavlihi: “عَلَى عَنْ يَمِينِي مَرَّتِ الطَّيْرُ سُنَّحَا”