اَلْمَحَلُّ [el-mahall] (mîm’in ve hâ’nın fethiyle) Bi-ma’nâhu eyzan; yukâlu: حَلَّ بِالْمَكَانِ حَلًّا وَحُلُولًا وَمَحَلًّا إِذَا نَزَلَ نُزُولًا Ve مَحَلٌّ [mahall] Nüzûl olunan mekâna dahi derler. Ve حَلَلْتُ الْقَوْمَ وَحَلَلْتُ بِهِمْ dahi derler ma’nâ-yı vâhid üzere. Ve حَلٌّ [hall] Şırlagan yağına dahi derler.

اَلْمَحْلُ [el-mahl] (mîm’in fethi ve hâ’-i mühmelenin sükûnuyla) Kıtlık olmak, yağmur yağmayıp otlar kurumakla.

اَلْمُخِلُّ [el-muhill] (ism-i fâ’il bünyesiyle) ve اَلْأَخَلُّ [el-ehall] خَلِيلٌ [halîl] ve مُخْتَلٌّ [muhtell] gibi yoksula denir; yukâlu: رَجُلٌ مُخِلٌّ وَمُخْتَلٌّ وَخَلِيلٌ وَأَخَلُّ أَيْ مُعْدِمٌ فَقِيرٌ ve yukâlu: رَجُلٌ أَخَلُّ أَيْ أَفْقَرُ Bunda asl fi’l mu’teber olmayıp fazîlet mu’teberdir.

(for محلل), a. (fem. محلە) 1. That makes or lets a traveler alight or stay. 2. Which makes a debt fall due. 3. (A muslim) free to do all lawful acts, not being engaged in worship, fasting, or pilgrimage. 4. Whom it is lawful to fight or to slay. 5. Who holds (unlawful acts) to be lawful.

s. (pl. محال) 1. A place of alighting on a journey, a station. 2. A place of stay; an abode. 3. A place, locality. 4. An opportune, fitting occasion. 5. A fit person or thing.

اَلْمَحِلُّ [el-mehill] (mîm’in fethi ve hâ’nın kesriyle) Masdardır, مَرْجِعٌ [merci’] gibi; vâcib ve lâzım olmak ma’nâsınadır; yukâlu: حَلَّ حَقِّي عَلَيْهِ مَحِلًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي أَيْ وَجَبَ وَيُقَالُ حَلَّ الدَّيْنُ إِذَا صَارَ حَالًّا Ya’nî müddet-i ma’kûdesi tamâm olmakla edâsı lâzım oldu. Şârih der ki medyûn olan 'Arablar hilâli görünce: “لَا مَرْحَبًا بِمَحِلِّ الدَّيْنِ وَتَقَرُّبِ الْآجَالِ” dedikleri bundandır.

اَلْمَحْلُ [el-mahl] (فَحْلٌ [fahl] vezninde) Mekr ve keyd ma’nâsınadır; yukâlu: لَا يَضُرُّهُ مَحْلُهُ أَيْ مَكْرُهُ وَكَيْدُهُ Ve toza denir, غُبَارٌ [gubâr] ma’nâsına. Ve kuraklığa ve kıtlığa denir; yukâlu: أَصَابَهُمْ مَحْلٌ أَيْ شِدَّةٌ وَجَدْبٌ وَانْقِطَاعُ الْمَطَرِ Ve مَحُولٌ [mehûl] ve مَحْلَةٌ [mahlet] gibi kurak yere denir, ke-mâ se-yuzkeru. Ve masdar olur; yer kurak olmak ma’nâsına; yukâlu: مَحَلَتِ الْأَرْضُ مَحْلًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا كَانَتْ مَحْلَةً Ve مَحْلٌ [mahl] ve مِحَالٌ [mihâl] (كِتَابٌ [kitâb] vezninde) Emîr ve vâlî ve hâkime gamz ve si’âyetle bir adama keyd ve zarar îrâs eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: مَحَلَ بِفُلَانٍ وَمَحِلَ بِهِ وَمَحُلَ بِهِ مَحْلًا وَمِحَالًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالرَّابِعِ وَالْخَامِسِ إِذَا كَادَهُ بِسِعَايَةٍ إِلَى السُّلْطَانِ Ve مَحْلٌ [mahl] Aslâ hayr ve menfa’ati olmayan cemâd-hilkat kimseye ıtlâk olunur; arz-ı مَحْلٌ [mahl]e teşbîhle; yukâlu: رَجُلٌ مَحْلٌ أَيْ لَا يُنْتَفَعُ بِهِ

iz. ar. cm: mahâll. [hulûl’den im.] Yer, mekan, makâm, cây: bu mahalde; mahall-i baîdede; mahalli değildir = münâsip yeri değildir; her sözü mahalline sarf etmeli.

اَلْمَخِيلُ [el-mehîl] (مَكِيلٌ [mekîl] vezninde) halîku’l-hayr ma’nâsınadır ki sîmâsında eser-i hayr u kerem lâyih olmakla ifâza-i hayra ehl ve çesbân adama ıtlâk olunur; yukâlu: إِنَّهُ لَمَخِيلٌ لِلْخَيْرِ أَيْ خَلِيقٌ لَهُ

(for محلل), a. (fem. محلە) Rendered lawful.