s. (pl. فروض) 1. (pl. also فراض) A notch, groove. 2. An act obligatory by ordinance of God. 3. A share of inheritance in canon law.

vn. & s. 1. A notching and grooving. 2. A cutting, or cutting into shape. 3. An apportioning. 4. An enjoining, prescribing as duty. 5. A supposing, taking as granted; a supposition; an assumption.

iz. ar. 1. Tutma, add ve itibâr etme, bir dava ve meseleyi onun üzerine binâ etmek üzere bir şeye sahîh ve vâki‘ ve mevcut nazarıyla bakma, takdîr: taksîm olunacak bin liramız var farz edelim; burada on metre irtifâ‘ında bir sütûn farz edin; farz edin ki ben râzı oldum; فرض محال farz-ı muhâl = sıhhat ve vukuu mümkün olmayan bir şeyin sahîh ve vâki‘ add olunması: farz-ı muhâl olarak kürre-i arz hareketten dursa. 2. Ahkâm-ı dîniyyeden nass-ı kerîmle ve delîl-i kat‘î ile müsbet olup icrâsı vâcip olanı, sünnet mukâbili: salât her bir müslim-i bâliğ için farzdır. فرض عین farz-ı ayn = edâsı bilâistisnâ kâffe-i müslimîne lâzım olan farz. فرض كفایه farz-ı kifâye = edâsı yalnız şerâitini hâiz olanlara lâzım bulunan farz. 3. mc. Farz imiş gibi edâsı elzem olan şey, vâcip, zarûrî, nâ-çâr: bu işi görmek bize farz oldu; ebeveyne hizmet etmek evlat için farz-ı ayndır; üzerime farz değildir = vazifem değildir, ne vazifem?

اَلْفِرْضُ [el-fird] (fâ’nın kesriyle) دَوْمٌ [devm] ağacının kızıl olduğu hâlde yemişine denir.

اَلْفَرْضُ [el-fard] (قَرْضٌ [kard] vezninde) Tevkît ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَضَ لَهُ فَرْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا وَقَّتَ لَهُ Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ﴾ أَيْ وَقَّتَ

Çentiklenmek.

Farz, yükümlülük, çentik, pay, varsayım, görev, vazife. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; empoze, koyma, ev ödevi, uygulama, yükleme, sorumluluk, zorunluluk, mecburiyet, emir, tahmin, hipotez, kertmek, kertik, takdir, ödev, çentmek.

(a. i. c. : furûz) : 1) bir netîce elde etmek için ihtimalli veya gerçek olarak kabul edilen bir tahminde bulunma, sayma, tutma, bir hususu bir dâvaya mevzu ve asıl kılma : "beni burada yok farzedin". 2) Allah’ın, işlenmesi kat’î olarak lüzumlu terki günah olan emirleri, [namaz; oruç; hac; zekât gibi]. 3) s. zarurî, lüzumlu, gerekli : "onu ziyaret etmek farzoldu". Bil-farz. diyelim ki, tutalım ki, şöylece düşünelim.

Çentik atmak. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; çentiklemek, çentik açmak, çentmek, kertmek, diş diş yapmak, oluk açmak, yiv açmak, yarık oluşturmak.

Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre فَرْضٌ [fard] bir pek şey’i kat’ ve te’sîr ma’nâsına mevzû’dur, قَطْعُ حَدِيدٍ ve حَزُّ زَنْدٍ gibi. Sâ’ir ma’ânî birer münâsebetle ondan müteferra’dır. İntehâ. Ve فَرْضٌ [fard] Kertmek ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَضَ الْمِسْوَاكَ إِذَا حَزَّهُ Ve فَرْضُ الْقَوْسِ [fardu’l-kavs] yayın iki başında kiriş geçirecek kertiğe denir, مَفْرُوضٌ [mefrûd] ma’nâsınadır. Cem’i فِرَاضٌ [firâd]dır fâ’nın kesriyle; tekûlu: أَوْقِعِ الْوَتَرَ فِي فَرْضِ قَوْسِكَ وَهُوَ الْحَزُّ الَّذِي هُوَ مَوْقِعُ الْوَتَرِ Ve فَرْضٌ إِلَهِيٌّ [fardun ilâhiyy] Hak ta’âlânın 'ibâdına vâcib kıldığı hükm-i lâzımdan 'ibârettir, savm ve salât gibi. Ve Kur’ân okumağa ıtlâk olunur. Ve فَرْضٌ نَبَوِيٌّ [fardun nebeviyy] Hazret-i Resûlullâh’ın sünnet-i şerîfesinden 'ibârettir ve bu ma’nâda masdar olur; yukâlu: فَرَضَهُ رَسُولُ اللهِ عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ أَيْ سَنَّهُ Ve فَرْضٌ [fard] Bir gûne hurmâ ismidir. Ve 'ulûfeli 'askere ıtlâk olunur; yukâlu: عِنْدَهُ مِائَةٌ مِنَ الْفَرْضِ أَيْ مِنَ الْجُنْدِ الَّذِينَ يَفْتَرِضُونَ Ve kalkana denir. Ve a’vâd-ı beytten ya’nî ev direklerinden bir türlü direğe denir ki murâd kertikleri olmakla oralara sâ’ir ağaçları ve tahtaları iliştirirler. Ve libâsa ıtlâk olunur; yukâlu: مَا عَلَيْهِ فَرْضٌ أَيْ ثَوْبٌ Ve mersûm ve muvazzaf olan 'atiyye ve 'ulûfeye denir, yevmiyye ve şehriyye gibi; yukâlu: يَطْلُبُ فَرْضَهُ أَيْ عَطِيَّتَهُ الْمَرْسُومَةَ Ve şol nesneye denir ki bir kimse onu kendi nefsine mu’în kılmış iken gayra hibe eyleye; 'alâ-kavlin 'ivaz ve sevâb niyyeti olmayarak sâ’ire cûd ve 'atâ eylediği şey’e denir ki قَرْضٌ [kard] mukâbilidir kâf’la; yukâlu: أَعْطَاهُ الْفَرْضَ وَهُوَ مَا فَرَضَهُ عَلَى نَفْسِهِ فَوَهَبَهُ أَوْ جَادَ بِهِ لِغَيْرِ ثَوَابٍ Ve فَرْضُ الزَّنْدِ [fardu’z-zend] çakmağın çakılacak yerine yâhûd kertiğine denir ki gedik olur, zîrâ 'Arablar çakmağı مَرْخٌ [merh] ve عَفَارٌ [‘afâr] ağaçlarından ittihâz edip âteş çakacak yerlerini kerterler; yukâlu: مَكَّنَ الزَّنْدَ فِي فَرْضِ الزَّنْدَةِ أَيْ حَيْثُ مَا يُقْدَحُ مِنْهُ أَوِ الْحَزُّ الَّذِي فِيهَا Ve kavluhu ta’âlâ: ﴿سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا﴾ أَيْ جَعَلْنَا فِيهَا فَرَائِضَ الْأَحْكَامِ وَبِالتَّشْدِيدِ أَيْ جَعَلْنَا فِيهَا فَرِيضَةً بَعْدَ فَرِيضَةٍ أَوْ فَصَّلْنَاهَا وَبَيَّنَّاهَا Ya’nî sülâsî kırâ’atine göre mecâz fi’l-müfreddir; hulûl ‘alâkasıyla yâhûd mecâz fi’n-nisbedir ki جَرَى النَّهْرُ terkîbine karîbdir. Ve tef’îlden kırâ’atine göre teksîri mutazammındır, zîrâ sûre-i mezbûrede celd ve îlâ’ gibi mütetâbi’an ferâ’iz ve ahkâm îcâb olunmuştur yâhûd حَزٌّ [hazz] ve قَطْعٌ [kat’] ma’nâsına olan فَرْضٌ [fard]dan bi’l-isti’âre tafsîl ve beyân ma’nâsınadır. Mü’ellif Basâ’ir’de أَوْجَبْنَا الْعَمَلَ بِهَا 'ibâretiyle de tefsîr eylemiştir. Ve فَرْضٌ [fard] Bir kimseye vazîfe ve 'ulûfe ta’yîn eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: فَرَضَ لَهُ إِذَا جَعَلَ لَهُ فَرِيضَةً