اَلْعُرْفُ [el-'urf] ('ayn’ın zammıyla) Bu dahi ihsân ve ma’rûf ma’nâsınadır; yukâlu: مَا أَغْزَرَ عُرْفُهُ أَيْ مَعْرُوفُهُ Ve cûd ve sehâ ma’nâsınadır. Ve bezl ve i’tâ olunan şey’in ismidir ki vergi ve 'atiyye ta’bîr olunur; yukâlu: مَلَأَهُ كَفَّهُ بِعُرْفٍ وَهُوَ اسْمُ مَا يَبْذُلُهُ وَيُعْطِيهِ Ve deryânın mevcine ıtlâk olunur; yukâlu: بَحْرٌ بِهِ عُرْفٌ عَظِيمٌ أَيْ مَوْجٌ Ve عُرْفٌ ['urf] Tanımağa ve bilmeğe ve bilişe denir ki نُكْرٌ [nukr] mukâbilidir; yukâlu: بَيْنَهُمَا عُرْفٌ أَيْ ضِدُّ نُكْرٍ Ve ikrâr eylemek ma’nâsına olan إِعْتِرَافٌ [i’tirâf]tan ism olur; ve minhu tekûlu: لَهُ عَلَيَّ أَلْفُ دِرْهَمٍ عُرْفًا أَيِ اعْتِرَافًا Ve عُرْفٌ ['urf] Atın yelesine denir; bunda râ’nın zammıyla da lügattır; yukâlu: مَا أَطْيَبَ عُرْفَ هَذَا الْفَرَسِ وَعُرُفَهُ أَيْ شَعْرَ عُنُقِهِ Ve عُرْفٌ [‘Urf] Bir mevzi’ adıdır. Ve bir recül 'alemidir. Ve عُرْفٌ ['urf] Yüksek kumluğa ve yüksek mekâna denir; râ’nın zammıyla da câ’izdir. Cem’i عُرَفٌ ['uref] gelir صُرَدٌ [surad] vezninde ve أَعْرَافٌ [a’râf] gelir, أَقْفَالٌ [akfâl] vezninde. Ve عُرْفٌ ['urf] Bir cins hurmâ ağacının ismidir, ‘alâ-kavlin sâ’irlerden mukaddem yemiş veren hurmâ ağacına denir yâhûd Bahreyn ülkesinde bir cins hurmâ ağacıdır ki بُرْشُومٌ [burşûm] dahi derler. Ve عُرْفٌ [‘urf] Ağaç kavunu ağacına denir. Ve kumluğun yüksek olan sırtına denir. Ve عُرْفٌ [‘urf] عَرُوفٌ [‘arûf] lafzından ki صَبُورٌ [sabûr] ma’nâsınadır cem’ olur, ke-mâ se-yecî’u. Ve عَرْفَاءُ [‘arfâ’] lafzından cem’ olur ki صَحْرَاءُ [sahrâ’] veznindedir, ke-mâ se-yuzkeru. Ve أَحْمَرُ [ahmer] vezninde أَعْرَفُ [a’ref] lafzından cem’ olur, ke-mâ se-yecî’u. Ve عُرْفٌ [‘urf] Peyderpey ve tetâbu’ ve tevâlî ma’nâsına müsta’meldir; عُرْفٌ ['urf]-i feresten müste’ârdır; ve minhu yukâlu: جَاءَ الْقَطَا عُرْفًا أَيْ بَعْضُهَا خَلْفَ بَعْضٍ ve yukâlu: جَاءَ الْقَوْمُ عُرْفًا عُرْفًا كَذَلِكَ أَيْ مُتَتَابِعًا Kîle ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَالْمُرْسَلاَتِ عُرْفًا﴾ وَهِيَ الْمَلَئِكَةُ أُرْسِلَتْ مُتَتَابِعَةً أَوْ أَرَادَ أَنَّهَا تُرْسَلُ بِالْمَعْرُوفِ

عُرُفٌ ['Uruf] (عُنُقٌ [‘unuk] vezninde) Benû Esed’e mahsûs bir su adıdır. Ve bir mevzi’ adıdır.

اَلْعَرْفُ [el-'arf] ('ayn’ın fethiyle) Atın yelesini kırkmak ma’nâsınadır; yukâlu: عَرَفَ الْفَرَسَ عَرْفًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا جَزَّ عُرْفَهُ Ve عَرْفٌ ['arf] Râyihaya denir, hoş ve nâ-hoş olsun, lâkin ekser-i isti’mâli hoş râyihâdadır. Ve minhu’l-meselu: “لاَ يَعْجَزُ مَسْكُ السَّوْءِ عَنْ عَرْفِ السَّوْءِ” Ya’nî “Bed-râyiha olan post râyiha-i kerîheden geri kalmaz.” Bu mesel aslâ kubh-ı ef’âlinden münfekk olmayan le’îm ve bed-mâye hakkında darb olunur; dibâgate salâhiyyeti olmayan deriye teşbîh olunmuştur. Ve عَرْفٌ ['arf] Bir cins nebât adıdır, 'alâ-kavlin ثُمَامٌ [sumâm] dedikleri nebâttır ki sümük otu ta’bîr ederler. Yâhûd şûr olmayıp ve meşe ağaçlarından olmayan nebâta ıtlâk olunur, ism-i cinstir. Ve عَرْفٌ ['arf] Bir kimsede عَرْفَةٌ ['arfet] dedikleri çıban çıkmak ma’nâsınadır; yukâlu: عُرِفَ الرَّجُلُ عَلَى الْمَجْهُولِ عَرْفًا إِذَا خَرَجَتِ الْعَرْفَةُ بِهِ Ve tîb kısmını çok sürünmek ma’nâsınadır; yukâlu: عَرِفَ الرَّجُلُ عَرْفًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا أَكْثَرَ الطِّيبَ

اَلْعُرَفُ [el-'uref] (صُرَدٌ [surad] vezninde) عُرْفَةٌ ['urfet]in cem’idir ki zikr olundu. Ve müfredi olan عُرْفَةٌ ['urfet] on üç mevzi’in ismidir ki her biri izâfetiyle mütebeyyin olur. Mecmû’una عُرَفٌ ['uref] ıtlâk olunur:

اَلْعَرْفُ [el-'arf] ('ayn’ın fethiyle) Atın yelesini kırkmak ma’nâsınadır; yukâlu: عَرَفَ الْفَرَسَ عَرْفًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا جَزَّ عُرْفَهُ Ve عَرْفٌ ['arf] Râyihaya denir, hoş ve nâ-hoş olsun, lâkin ekser-i isti’mâli hoş râyihâdadır. Ve minhu’l-meselu: “لاَ يَعْجَزُ مَسْكُ السَّوْءِ عَنْ عَرْفِ السَّوْءِ” Ya’nî “Bed-râyiha olan post râyiha-i kerîheden geri kalmaz.” Bu mesel aslâ kubh-ı ef’âlinden münfekk olmayan le’îm ve bed-mâye hakkında darb olunur; dibâgate salâhiyyeti olmayan deriye teşbîh olunmuştur. Ve عَرْفٌ ['arf] Bir cins nebât adıdır, 'alâ-kavlin ثُمَامٌ [sumâm] dedikleri nebâttır ki sümük otu ta’bîr ederler. Yâhûd şûr olmayıp ve meşe ağaçlarından olmayan nebâta ıtlâk olunur, ism-i cinstir. Ve عَرْفٌ ['arf] Bir kimsede عَرْفَةٌ ['arfet] dedikleri çıban çıkmak ma’nâsınadır; yukâlu: عُرِفَ الرَّجُلُ عَلَى الْمَجْهُولِ عَرْفًا إِذَا خَرَجَتِ الْعَرْفَةُ بِهِ Ve tîb kısmını çok sürünmek ma’nâsınadır; yukâlu: عَرِفَ الرَّجُلُ عَرْفًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا أَكْثَرَ الطِّيبَ

iz. ar. 1. Şer‘ ve kânun ile mahdûd ve muayyen olmayıp, âdet-i belde ve îcâb-ı vakt ve hâl iktizâsından olan hüküm ve icraat: bazı defa örf ile iş görmek mecburiyetinde bulunulur; örf-i belde budur. 2. Harp zamanında ve fevkalâde ahvâlde kavânîn-i âdiye tatil ve kuvve-i umûmiyye muvakkaten idâre-i askeriyyeye tevdî‘ olunarak icrâ edilen hüküm, irâde-i örfiyye. 3. tr. Vaktiyle ulemânın makâm-ı resmîde giydikleri bir nevi kavuk. [atiyye ve ihsân manasıyla el-yevm lisanımızda kullanılmaz.]

(a. i.) : 1) âdet, hüküm; gelenek. 2) sarıklıların giydikleri bir çeşit kavuk [Tanzimat’tan önce] (arapçadaki okunuş şekli “urf” dur).

(a. i.) : güzel koku.

(a. i.) : (bkz. : örf).

اَلْعِرْفُ [el-'irf] ('ayn’ın kesriyle) Bir nesneyi en sonra yâhûd sonradan bilmeğe denir. Ve minhu tekûlu’l-'Arab: مَا عَرَفَ عِرْفِي إِلاَّ بِأَخَرَةٍ أَيْ مَا عَرَفَنِي إِلاَّ أَخِيرًا Ve sabr ve tahammül ma’nâsınadır; yukâlu: عَرَفَ لَهُ عِرْفًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا صَبَرَ