اَلْجُدُّ [el-cudd] (cîm’in zammıyla) Bu dahi pek nasîbli adama denir ve gâh olur ki mübâlagaten nefsine nisbetle جُدِّي [cuddiyy] dahi derler. Ve جُدٌّ [Cudd] جُدَّةُ [Cuddet] gibi Mekke’nin sâhiline denir. Ve her şey’in cânibine denir. Ve semizliğe denir. Ve tenû-mendliğe denir. Ve bir nev’ meyve ismidir ki طَلْحٌ [talh] meyvesine şebîh olur; müfredinde جُدَّةٌ denir. Ve çayırlıkta vâki’ olan kuyuya denir. Ve suyu çok olan kuyuya ve suyu az olan kuyuya denmekle zıdd olur. Ve azca suya denir. Ve beyâbânın bir ucunda olan suya denir. Ve kadîm suya denir. Ve bir mevzi’ adıdır.

s. (fem. جدە , pl. اجداد) 1. A grandfather. 2. One’s ancestor.

iz. ar. 1. Çalışıp çabalama, cehd, sa‘y, gayret. 2. Ciddîlik, hezlin zıddı.

اَلْجِدُّ [el-cidd] (cîm’in kesriyle) Bu dahi ırmak kıyısına denir, شَاطِئُ نَهْرٍ [şâti’u nehr] ma’nâsına. Ve masdar olur, çalışıp çabalamak ma’nâsına; yukâlu: جَدَّ فِي الْأَمْرِ جِدًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا اجْتَهَدَ Ve bir nesneyi gerçekten işlemek ma’nâsınadır ki hezl ve lâg ve latîfe mukâbilidir; yukâlu: جَدَّ فِي الْأَمْرِ جِدًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي ضِدُّ هَزَلَ Ve 'acele eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ فِي الْأَمْرِ إِذَا عَجِلَ Ve tahkîk eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ فُلاَنٌ إِذَا حَقَّقَ Ve mübâlaga ve im’ân olunan emr-i muhakkaka ıtlâk olunur; yukâlu: عَذَابٌ جِدٌّ أَيْ مُحَقَّقٌ مُبَالَغٌ فِيهِ ve yukâlu: فُلاَنٌ عَالِمٌ جِدٌّ أَيْ مُتَنَاهٍ بَالِغُ الْغَايَةِ

Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre جَدٌّ [cedd] mâddesi asl kat’-ı arz-ı müsteviye ma’nâsına mevzû’dur. Sa’y ve cehd ve kat’-ı hâss ve kat’-ı sevb lâzımı olan yenilenmek ve bu münâsebetle leyl ve nehâr ve tarîka ve kat’-ı mesâfe zımnında olan i’âne mülâbesesi feyz-i ilâhî ki gınâ ve baht ve nasîb ve şân-ı mu’ayyen olan ‘azamet ve bu münâsebetle eb-i kebîrlere ıtlâkı ondan müteferri’dir. İntehâ. Ve جَدٌّ [cedd] Baht ve tâli’-i nîk ma’nâsınadır; yukâlu: فُلاَنٌ ذُو جَدٍّ أَيْ بَخْتٍ Ve hazz ve nasîb ma’nâsınadır; tekûlu: جَدِدْتُ بِهِ أَجَدُّ جَدًّا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا حَظِظْتَ بِهِ Ve kadr ve vak’ ve hazve ma’nâsınadır. Kâle’ş-şârih: ve minhu’l-hadîsu: hقُمْتُ عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ فإِذَا عَامَّةُ مِنْ يَدْخُلُهَا الْفُقَرَاءُ وَإِذَا أَصْحَابُ الْجَدِّ مَحْبُوسُونَ” أَيْ ذُو الْحَظِّ وَالْحَظْوَةِ Ve rızk ve kısmet ma’nâsınadır; yukâlu: هُوَ مَجْدُودٌ أَيْ مَرْزُوقٌ Ve ululuk, ‘azamet ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ فِي عُيُونِ النَّاسِ جَدًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا عَظُمَ Ve جَدٌّ [cedd] Irmak kenârına denir ki kıyı ta’bîr olunur, nehrin arzı orada munkatı’ olur. Ve yerin yüzüne denir ki seyr ile kat’ olunur. Ve pek nasîbli kısmeti bol adama denir, tesmiye-bi’l-masdardır; yukâlu: رَجُلٌ جَدٌّ أَيْ عَظِيمُ الْحَظِّ Ve yağmurdan dam akmak ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ الْبَيْتُ جَدًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا وَكَفَ عَنِ الْمَطَرِ Bunda cîm’in kesriyle lügattir. Gûyâ ki sakf peyderpey damlatmağa cehd eder. Ve جَدٌّ [cedd] Kesmek ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ الشَّيْءَ جَدًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا قَطَعَهُ Ve hurmâ kesiminde denir ki tesmiye bi’l-masdardır, جِدَادٌ [cidâd] dahi denir, ke-mâ se-yuzkeru.

iz. ar. cm. Ecdâd. Peder, veya vâlidenin pederi, büyük peder, büyük ata, dede.

(a. i.) : 1) bir işi gerçekten çalışıp işleme. 2) ciddilik.

(a. i. c. : ecdâd) : dede, büyük baba, ananın veya babanın babası.

(a. i.) : (bkz. : cedd).

اَلْجَضُّ [el-cedd] (عضٌّ ['add] vezninde) Salını bulanı edâ ile yürümek ma’nâsınadır; yukâlu: جَضَّ فُلاَنٌ جَضًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا مَشَى الْجِيِضَّى Ve bir kimse üzerine kılıçla hamle eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: جَضَّ عَلَيْهِ بِالسَّيْفِ إِذَا حَمَلَ