Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre جَدٌّ [cedd] mâddesi asl kat’-ı arz-ı müsteviye ma’nâsına mevzû’dur. Sa’y ve cehd ve kat’-ı hâss ve kat’-ı sevb lâzımı olan yenilenmek ve bu münâsebetle leyl ve nehâr ve tarîka ve kat’-ı mesâfe zımnında olan i’âne mülâbesesi feyz-i ilâhî ki gınâ ve baht ve nasîb ve şân-ı mu’ayyen olan ‘azamet ve bu münâsebetle eb-i kebîrlere ıtlâkı ondan müteferri’dir. İntehâ. Ve جَدٌّ [cedd] Baht ve tâli’-i nîk ma’nâsınadır; yukâlu: فُلاَنٌ ذُو جَدٍّ أَيْ بَخْتٍ Ve hazz ve nasîb ma’nâsınadır; tekûlu: جَدِدْتُ بِهِ أَجَدُّ جَدًّا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا حَظِظْتَ بِهِ Ve kadr ve vak’ ve hazve ma’nâsınadır. Kâle’ş-şârih: ve minhu’l-hadîsu: hقُمْتُ عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ فإِذَا عَامَّةُ مِنْ يَدْخُلُهَا الْفُقَرَاءُ وَإِذَا أَصْحَابُ الْجَدِّ مَحْبُوسُونَ” أَيْ ذُو الْحَظِّ وَالْحَظْوَةِ Ve rızk ve kısmet ma’nâsınadır; yukâlu: هُوَ مَجْدُودٌ أَيْ مَرْزُوقٌ Ve ululuk, ‘azamet ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ فِي عُيُونِ النَّاسِ جَدًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا عَظُمَ Ve جَدٌّ [cedd] Irmak kenârına denir ki kıyı ta’bîr olunur, nehrin arzı orada munkatı’ olur. Ve yerin yüzüne denir ki seyr ile kat’ olunur. Ve pek nasîbli kısmeti bol adama denir, tesmiye-bi’l-masdardır; yukâlu: رَجُلٌ جَدٌّ أَيْ عَظِيمُ الْحَظِّ Ve yağmurdan dam akmak ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ الْبَيْتُ جَدًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا وَكَفَ عَنِ الْمَطَرِ Bunda cîm’in kesriyle lügattir. Gûyâ ki sakf peyderpey damlatmağa cehd eder. Ve جَدٌّ [cedd] Kesmek ma’nâsınadır; yukâlu: جَدَّ الشَّيْءَ جَدًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا قَطَعَهُ Ve hurmâ kesiminde denir ki tesmiye bi’l-masdardır, جِدَادٌ [cidâd] dahi denir, ke-mâ se-yuzkeru.

اَلْجَضُّ [el-cedd] (عضٌّ ['add] vezninde) Salını bulanı edâ ile yürümek ma’nâsınadır; yukâlu: جَضَّ فُلاَنٌ جَضًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا مَشَى الْجِيِضَّى Ve bir kimse üzerine kılıçla hamle eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: جَضَّ عَلَيْهِ بِالسَّيْفِ إِذَا حَمَلَ

Dede, ata, büyükbaba. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; ecdat, büyük baba, şans.

iz. ar. 1. Çalışıp çabalama, cehd, sa‘y, gayret. 2. Ciddîlik, hezlin zıddı.

Ciddilik. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; iyi şans, şans, sebatlı çalışma, ciddiyet, gayret, dikkat, çalışkanlık, ihtimam, özen, azimle çalışma.

في ciddi olmak, şanslı olmak. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; yeni olmak, eklenmek, (için) çabalamak, olmak, çalışmak, meydana gelmek, çabalamak, vaki olmak, gayret etmek, zuhur etmek, uğraşmak, ortaya çıkmak, doğmak.

(a. i.) : 1) bir işi gerçekten çalışıp işleme. 2) ciddilik.

(a. i. c. : ecdâd) : dede, büyük baba, ananın veya babanın babası.

(a. i.) : (bkz. : cedd).

iz. ar. cm. Ecdâd. Peder, veya vâlidenin pederi, büyük peder, büyük ata, dede.