(a. i.) : tiftikten yapılmış şal, sof.

(f. i. c. : bütan) : 1) put. (bkz. : çelîpâ, sanem). 2) s. güzel.

i. Çehre rengi, beniz: kendisinde bet beniz kalmamıştı – sıf. Bkz. بد bed.

i. Temizliğe riâyet etmeyen adamların üstünde ve başında ve tavuklarla vesâir hayvânâtta hâsıl olan ve ısırdığı yeri kaşındıran küçük bir cins böcek, kamle, kehle: bit tutmak; baş biti, tavuk biti

اَلْبَتُّ [el-bett] (bâ’nın fethi ve tâ’nın teşdîdiyle) Şol taylasâna ya’nî büyük ridâ gibi boyun ve arka şâlına denir ki خَزٌّ [hazz] dedikleri tiftikten ve gayrıdan mensûc ola. Ve خَزٌّ [hazz] Misbâh’ın ve sâ’ir usûlün beyânına göre fi’l-asl bir cânverin ya’nî deniz koyununun ismidir, ba’dehu onun yününden ya’nî tiftiğinden masnû’ şâla ve sûfa ıtlâk olunmuştur. Ve arışı ve argacı ipek olan kumaşa da خَزٌّ [hazz] ıtlâk olunur. Ve ba’zılar خَزٌّ [hazz]ı hilâlî ile beyân eylediler ki arışı ipek ve argacı iplik yâ pamuk ola; yukâlu: جَاءَ وَعَلَيْهِ بَتٌّ أَيْ طَيْلَسَانٌ مِنْ خَزٍّ وَنَحْوِهِ Ve بَتٌّ [Bett] İki feres ismidir. Ve 'Irâk’ta Zâzân kurbünde bir karye adıdır; Ahmed b. 'Alî el-Kâtib el-Bettî ve ‘Osmân el-Fakîh el-Basrî el-Bettî oradandır. Ve بَتٌّ [Bett] Bagdâd kazâsında Ba’kûbâ ile Ebû Herz nâm karye meyânında bir karye adıdır. Ve بَتٌّ [bett] Masdar olur, kesmek ma’nâsınadır; yukâlu: بَتَّ الشَّيْءَ بَتًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا قَطَعَهُ Ve kesilmek, inkıtâ’ ma’nâsınadır. Bu ma’nâ şârihin beyânına göre garîbdir; ve yukâlu: اَلسَّكْرَانُ لاَ يَبُتُّ بِضَمِّ الْبَاءِ وَلاَ يَبِتُّ بِكَسْرِهَا وَلاَ يُبِتُّ مِنَ اْلإِفْعَالِ أَيْ صَارَ بِحَيْثُ لاَ يَقْطَعُ أَمْرًا Ve بَتٌّ [bett] Değirmeni sol tarafa çevirmek ma’nâsınadır, niteki شَزْرٌ [şezr] sağ tarafa çevirmeğe denir; yukâlu: طَحَنَ بَتًّا أَيِ ابْتَدَأَ فِي اْلإِدَارَةِ بِالْيَسَارِ

اَلْبِيتَةُ [el-bîtet] (bâ’nın kesriyle) Binâ-i nev’ ve hâlettir ki ondan geceleyiş ile ta’bîr olunur; yukâlu: أَبَاتَهُ اللهُ أَحْسَنَ بِيتَةٍ أَيْ إِبَاتَةٍ Bunda tenvîn, tenvî’ içindir. Ve بِيتَةٌ [bîtet] ve بِيتٌ [bît] (hâ’sız) Sedd-i ramak edecek kût ve gıdâya denir ki murâd akşam tu’mesidir ki gece onunla güzerân eder, te’kîd için leyle muzâf kılınır; yukâlu: مَا لَهُ بِيتُ لَيْلَةٍ وَبِيتَةُ لَيْلَةٍ أَيْ قُوتُ لَيْلَةٍ Ve tevessü’ üzere mutlakan kût ve gıdâya dahi ıtlâk olunur.

اَلْبُتُوتُ [el-butût] (zammeteynle) بَتٌّ [bett]in cem’i. Ve بَتٌّ [bett] Kesmek ma’nâsına gelir; tekûlu: بَتَّهُ يَبُتُّهُ وَيَبِتُّهُ مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ وَالثَّانِي وَهَذَا شَاذٌّ لِأَنَّ بَابَ الْمُضَاعَفِ إِذَا كَانَ يَفْعِلُ مِنْهُ مَكْسُورًا لَا يَجِيءُ مُتَعَدِّيًا إِلَا أَحْرُفٌ مَعْدُودَةٌ وَهِيَ بَتَّهُ وَعَلَّهُ وَنَمَّهُ وَشَدَّهُ وَحَبَّهُ وَهَذِهِ الْأَخِيرَةُ وَحْدَهَا عَلَى لُغَةٍ وَاحِدَةٍ وَإِنَّمَا سَهَّلَ تَعَدِّي هَذِهِ الْأَحْرُفِ إِلَى الْمَفْعُولِ اشْتِرَاكُ الضَّمِّ وَالْكَسْرِ فِيهِنَّ Ve عَلٌّ ['all] içmek ve نَمٌّ [nemm] koğlamak ma’nâsınadır.

اَلْبَتُّ [el-bett] خَزٌّ [hazz]dan işlenmiş giysiye derler. Ve خَزٌّ [hazz] hâ-i mu’cemenin fethiyle ve zâ-yı mu’ceme ile bir cins yüne derler ki ondan ince kumaşlar ederler. Ba’zılar deniz koyunu yünüdür demişlerdir.