iz. ar. cm: ezkâr. 1. Anma, hâtıra getirme, yâd, tezkâr. n. 2. Ağza alma, ismini beyân etme, şifâhen veya tahrîren tasrîh-i isim: bir şâirin ismini zikretmeksizin şiirini nakletmemeli; onu müverrihîn sırasında zikretmiş; Zebur’da hazret-i Musa (a.s.)ın ismi zikrolunmuyor. 3. Beyân, ifâde: onu yukarıda zikretmiştik; bunun zikri geçmedi. 4. Tesbihle ve muhtelif sûrette esmâ-i hüsnâyı söyleme, vird çekme: her namazdan sonra bir saat zikrediyor; dervişler şimdi zikirdedirler. [yalnız ağızla olmayıp kalp ve zihnin de Allah’la meşguliyeti şart olduğuna bu lugatın mana-yı aslîsi de şâhittir.— cem‘i başlıca bu mana ile müsta‘meldir.] 5. Medh, senâ, sitâyiş; iyilikle yâd: sizin muhârebe-i ahîrede yararlıklarınızı zikrediyorlardı.

اَلذِّكْرُ [ez-zikr] (zâl’ın kesriyle) ve اَلتَّذْكَارُ [et-tezkâr] (tâ’nın fethiyle) Bir şeyi unutmayıp hâtırda tutmak ma’nâsınadır; yukâlu: ذَكَرَ الشَّيْءَ ذِكْرًا وَتَذْكَارًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا حَفِظَهُ

Mü’ellifn Basâ’ir’de beyânına göre ذِكْرٌ [zikr] mâddesiyle ba’zen şol hey’et-i nefsiyye murâd olur ki onunla insân kesb eylediği ma’rifeti hıfz eylemek mümkin olur. Pes bu ma’nâda حِفْظٌ [hifz] ile mürâdiftir, lâkin حِفْظٌ [hifz] kalbde ihrâzı ve ذِكْرٌ [zikr] istihzârı i’tibârıyladır. Ve ba’zen bir şey’in kalbe yâhûd kavl ve lisâna hâzır olmasına ıtlâk olunur. Bu cihetle ذِكْرٌ [zikr] ikidir: biri ذِكْرٌ بِالْقَلْبِ [zikr bi’l-kalb] ve birisi ذِكْرٌ بِاللِّسَانِ [zikr bi’l-lisân]dır derler. Ve her biri iki gûnedir: ذِكْرٌ عَنْ نِسْيَانٍ [zikr 'an-nisyân] ve ذِكْرٌ عَنْ لاَ نِسْيَانٍ [zikr 'an lâ nisyân]dır ki idâme-i hıfz u ezberden 'ibârettir. Ve ذِكْرٌ بِاللِّسَانِ [zikr bi’l-lisân] Türkîde anmak ve yâd eylemek ile ta’bîr olunur. Ve mecâzen sît ve şöhret ve şeref ve şânda isti’mâl olunur. Ve ذِكْرَى [zikrâ] dahi masdar ve ism dahi olur ve bu ذِكْرٌ [zikr]den eblagdır ki kesret-i zikr ma’nâsınadır. İntehâ. Ve ذِكْرٌ [zikr] Lisâna cârî olan şey’e denir.

vulg. zikir, s. (pl. اذكار) 1. Remembrance, recollection. 2. Memory. 3. Mention. 4. The act of glorifying God. 5. A blessing or salutation. 6. Eulogy; also, disparagement. 7. Anything commonly talked about. 8. A formula or litany of praise. 9. A meeting held for the recital of such a litany of praise. 10. Fame, renown, notoriety.

vn. 1. A bearing in one’s mind. 2. A recalling to mind, a rocollecting. 3. A mentioning. 4. A telling narrating. 5. A praising God with recitation of litanies.

اَلذِّكْرُ [ez-zikr] (zâl’ın kesri ve kâf’ın sükûnuyla) ve اَلذِّكْرَى [ez-zikrâ] (zâl’ın kesri ve kâf’ın sükûnu ve elifin kasrıyla) نِسْيَانٌ [nisyân]ın nakîzidir.

اَلذِّكْرَةُ [ez-zikret] (zâl’ın kesriyle ve kâf’ın sükûnuyla) Kezâlik نِسْيَانٌ [nisyân]ın mukâbilidir. Ve ذِكْرٌ [zikr] Sît ve sadâya ve medh ve senâya dahi derler. Kâlallâhu ta’âlâ: ﴿ص وَالْقُرْآنِ ذِي الذِّكْرِ﴾ (ص، 1) أَيِ الشَّرَفِ تَقُولُ ذَكَرْتُهُ ذِكْرَى مَمْنُوعًا عَنِ الصَّرْفِ Ve ذِكْرَةٌ [zikret] Gâh olur müzekker ma’nâsına gelir; tekûlu: كَمِ الذِّكْرَةُ مِنْ وَلَدِكَ أَيِ الذُّكُورُ