(a. i. c. : vilâyât) : 1) bir şeyi kudretle elde etme. 2) birine kefil olma. 3) dostluk, muhabbet, 4) il.

is. ar. cm: vilâyet. [vavın harekesi için madde-i ânifeye ba. ] 1. Vâlilik bir devletin en büyük taksîmâtından birinin idâresine memur zâtın sıfat-ı resmiyesi ve vazifesi: kıdemli mutasarrıf olduğu için vilâyete terfiini bekliyor. Makâm-ı vilâyet. 2. Bir vâlînin taht-ı idâresinde bulunan memleket ki bir devletin en büyük taksîmâtındandır, eyâlet: Hüdâvendigâr, Aydın vilâyeti: Anadolu vilâyeti. 3. tr. Memleket, hıtta, buk’a, diyâr: Horasan, Bengale vilâyeti. 4. av. Vatan, memleket: vilâyetten mektup almış: vilâyetine gidecek.

اَلْوِلَايَةُ [el-vilâyet] (vâv’ın kesriyle) ve اَلْوَلَايَةُ [el-velâyet] (vâv’ın fethiyle) Bir nesneye kudret cihetiyle bi-re’sihi zâbıt ve mutasarrıf olmak ma’nâsınadır ki hudâvendigâr olmak ta’bîr olunur; yukâlu: وَلِيَ الشَّيْءَ وَعَلَيْهِ وِلَايَةً وَوَلَايَةً مِنَ الْبَابِ السَّادِسِ إِذَا مَلَّكَ أَمْرَهُ Ve 'inde’l-ba’z vâv’ın fethiyle masdardır zikr olunan وَلِيٌّ [veliyy] mâddelerinden ki dost ve sadîk olmak ve bir adama mu’în ve nasîr olmak ma’nâsınadır. Ve vâv’ın kesriyle خُطَّةٌ [huttat] ma’nâsınadır ki vâlînin taht-ı tevliyetinde olan arz-ı mu’ayyeneden 'ibârettir;ıstılâhımızda dahi vilâyet ve eyâlet ta’bîr olunur, kezâlik beylik ve hâkimlik ve pâdişâhlık ma’nâlarınadır; fe-yukâlu: وَلِيَهُ وَلَايَةً بِالْفَتْحِ إِذَا أَحَبَّهُ وَوَلِيَهُ وَعَلَيْهِ إِذَا نَصَرَهُ وَيُقَالُ تَحْتَ يَدِهِ وِلَايَةٌ بِالْكَسْرِ أَيْ خُطَّةٌ وَوَلِيَ الْبَلَدَ إِذَا كَانَ أَمِيرًا أَوْ سُلْطَانًا فَهُوَ وَالِي الْبَلَدِ وَيُقَالُ الْقَوْمُ عَلَى وَلَايَةٍ وَاحِدَةٍ بِالْفَتْحِ وَالْكَسْرِ أَيْ يَدٍ وَاحِدَةٍ Ya’nî birbirine 'avn ve nusretle yek-cihetlerdir. Şârih der ki Sîbeveyhi dedi ki وَلَايَةٌ fethle masdardır, emîr ve vâlî olmak ma’nâsına ve kesr ile ismdir beylik ve hâkimlik ve pâdişâhlık ma’nâsınadır,إِمَارَةٌ [imâret] ve نِقَابَةٌ [nikâbet] gibi.

اَلْوِلَايَةُ [el-vilâyet] (vâv’ın kesriyle) Bir nesnenin sâhibi olmak; yukâlu: وَلِيَ الْوَالِي الْبَلَدَ وَوَلِيَ الرَّجُلُ الْبَيْعَ وِلَايَةً فِيهِمَا ve yukâlu: فُلَانٌ وَلِيَ وَوُلِيَ عَلَيْهِ كَمَا يُقَالُ سَاسَ وَسِيسَ عَلَيْهِ Ya’nî gâh mahkûmün ‘aleyh olur ve gâh hâkim olduğu için وِلَايَةٌ [vilâyet]e ahakktır, re’âyâ hâlin bilir. Ve وِلَايَةٌ [vilâyet (kesr-i vâv’la) Galebe ma’nâsına dahi gelir, سُلْطَانٌ [sultân] gibi, İbnu’s-Sikkît rivâyeti üzere. Ve وَلَايَةٌ [velâyet] ve وِلَايَةٌ [vilâyet] (feth-i vâv ve kesr-i vâv’la) Nusret ma’nâsına. Ve وِلَايَةٌ [vilâyet] Müctemi’ olan kimselere dahi derler; yukâlu: هُمْ عَلَيَّ وِلَايَةٌ أَيْ [مُجْتَمِعُونَ] فِي النُّصْرَةِ Ve Sîbeveyhi eyitti: وَلَايَةٌ [velâyet] fethle masdar, kesrle ismdir, إِمَارَةٌ [imâret] ve نِقَابَةٌ [nikâbet] gibi, zîrâ وِلَايَةٌ [vilâyet] ismidir, vâlî olup üzerine durduğun nesnenin. Pes kaçan masdar dileseler vâv’ı meftûh kılarlar dedi.