iz. ar. cm. takdîrât [قدر kader’den ms. tef‘îl] 1. Kader, hükm-i ezelî, cenâb-ı hakk’ın her şey hakkındaki karar-ı ezelîsi: takdîr-i hüdâ kuvve-i bazu ile dönmez; tedbîr daima takdîre muvâfık gelmez. 2. Kıymet biçme, bahâ tayin etme: kitabı, kitabın kıymetini sahaflar takdîr edebilir. 3. Bir adamın kadr ü hünerini anlayıp itirâf etme, kadr-şinâslık: mahviyet içinde yaşayan erbâb-ı kemâli takdîr büyük bir meziyettir. 4. Beğenme, tahsîn etme: bir adamın hizmeti takdîr olunmazsa gayretine halel gelir. 5. Farz, ihtimâl, itibâr, sûret-i hâl: o takdîrde; bi’l-farz ve’t-takdîr; bunu yaptığı takdîrde ben de mukâbele ederim; على كلى التقديرين alâ kileyi’ttakdîreyn = her iki takdîre göre. 6. d. 1. İbârede bir lafz veya hâlin zihnen tasavvuru: bu bir suâl-i mukadderin cevabıdır. 2. Zâhirde olmayan bir i‘râb ve sâirenin mahallen farz olunması: bir lafzı veya i‘râbını takdîr etmek.

اَلتَّقْدِيرِ [et-takdîr] (تَفْعِيلٌ [tef’îl] vezninde) Hazret-i Hak celle ve ‘alâ ezelden ebede kadar halk ve îcâd eyleyeceği mevcûdât ve kâ’inâtı kable’l-îkâ’ levh-i mahfûzda olacağı üzere resm eylemek ma’nâsınadır, niteki kazâ’ o umûr-ı mersûmeyi evkâtı hulûlünde infâz ve îkâ’ eylemekten 'ibârettir; yukâlu: قَدَّرَ اللهُ عَلَيْهِ وَلَهُ تَقْدِيرًا ثُمَّ قَضَى عَلَى تَقْدِيرِهِ Ve tazyîk eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَّرَ عَلَيْهِ إِذَا ضَيَّقَ عَلَيْهِ Ve bir nesneyi tertîb ve tesviye zımnında i’mâl-i fikr ü endîşe ile oranlamak ve ta’yîn-i mikdâr eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَّرَ الْأَمْرَ إِذَا رَوَّى فِي تَسْوِيَتِهِ Ve bir adamı Kaderiyye tâ’ifesinden kılmak ma’nâsınadır; yukâlu: قَدَّرَ فُلاَنًا إِذَا جَعَلَهُ قَدَرِيًّا

اَلْقَادِرَةُ [el-kâdiret] Kudret sâhibi. Ve karîb ma’nâsına da gelir; yukâlu: بَيْنَ أَرْضِكَ وَأَرْضِ فُلَانٍ لَيْلَةٌ قَادِرَةٌ إِذَا كَانَتْ لَيِّنَةَ السَّيْرِ مِثْلُ قَاصِدَةٍ وَرَافِهَةٍ Ya’kûb’dan rivâyet olunan üzere. Ve اَلتَّقْدِيرُ [et-takdîr] ('alâ-vezni اَلتَّكْرِيم [et-tekrîm]) Bir nesneyi oranlamak; yukâlu: قَدَّرْتُ الشَّيْءَ تَقْدِيرًا