اَلصَّمْرُ [es-samr] (sâd’ın fethi ve mîm’in sükûnuyla) ve اَلصُّمُورُ [es-sumûr] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) Bir adama nesne vermeyip buhl ve dirîg eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: صَمَرَ فُلاَنٌ صَمْرًا وَصُمُورًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا بَخِلَ وَمَنَعَ Ve yüksek akıntıdan su düz yere indikten sonra âhestece cereyân ederek sükûnet üzere olmak ma’nâsınadır; yukâlu: صَمَرَ الْمَاءُ إِذَا جَرَى مِنْ حُدُورٍ فِي مُسْتَوًى فَسَكَنَ وَهُوَ جَارٍ Ve صَمْرٌ [samr] Lâşe râyihâsı gibi müntin râyihaya denir. Ve tâze misk râhiyasına denir. Ve süt pek ekşimek ma’nâsınadır; yukâlu: صَمَرَ اللَّبَنُ صَمْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا صَارَ صَامُورَةً Ke-mâ se-yuzkeru.

اَلثَّمَرُ [es-semer] (fethateynle) Ağacın yemişine denir, Fârisîde mîve denir; yukâlu: أَدْرَكَ ثَمَرُ الشَّجَرِ أَيْ حَمْلُهُ Ve her nev’ mâla ıtlâk olunur; yukâlu: ﴿وَكَانَ لَهُ ثَمَرٌ﴾ أَيْ أَنْوَاعُ الْمَالِ İsm-i cins olmakla müfredi ثَمَرَةٌ [semeret]tir hâ’yla ve ثَمُرَةٌ [semuret]tir mîm’in zammıyla سَمُرَةٌ [semuret] vezninde. Cem’i ثِمَارٌ [simâr]dır, جَبَلٌ [cebel] ve جِبَالٌ [cibâl] gibi. Ve cem’ü’l-cem’i ثُمُرٌ [sumur]dur zammeteynle, كُتُبٌ [kutub] vezninde. Ve müntehe’l-cümû’u أَثْمَارٌ [esmâr]dır, أَعْنَاقٌ [a’nâk] vezninde. Ve ثُمُرٌ [sumur] Filizzâttan altına ve gümüşe ıtlâk olunur; yukâlu: ثُمُرٌ أَيْ ذَهَبٌ وَفِضَّةٌ Ve ثَمَرَةٌ [semeret] Şecereye ıtlâk olunur ki mecâz-ı mürseldir. Ve başın derisine denir جِلْدَةُ الرَّأْسِ [cildetu’r-re’s] ma’nâsına. Ve ثَمَرَةُ اللِّسَانِ [semeretu’l-lisân] dilin ucuna ıtlâk olunur; semere-i savttan me’hûzdur. Kâle fi’l-Esâs ضَرَبَنِي بِثَمَرَةِ لِسَانِهِ أَيْ بِعَذَبَتِهِ إِذَا لَسَنَكَ Ve ثَمَرَةُ السَّوْطِ [semeretu’s-savt] kamçının ucunda olan 'ukdeye ıtlâk olunur, meyveye teşbîhen; yukâlu: سَوْطٌ عَظِيمُ الثَّمَرَةِ أَيِ الْعُقْدَةِ فِي طَرَفِهِ Ve nesl ve zürriyyete ıtlâk olunur; yukâlu: كَثَّرَ اللهُ ثَمَرَةَ سُلْطَانِنَا أَيْ نَسْلَهُ وَذُرِّيَّتَهُ وَوَلَدَهُ