iz. ar. Kimseye ve hiçbir şeye muhtaç olmayan ve ebedî ve ezelî mâlik ve sâhib-i müstakil olan Hakk Celle ve alâ hazretleri.

اَلصَّمَدُ [es-samed] (fethateynle) Kavmin ulusuna ve ‘âlî-şânına denir, dergâhı erbâb-ı hâcâta maksad olduğu için; yukâlu: هُوَ صَمَدُ الْقَوْمِ أَيْ سَيِّدُهُمْ Ve dâ’im ve câvîd ma’nâsınadır. Ve refî’ ve ‘âlî ma’nâsınadır. Ve içi dolu şey’e denir, مُصْمَتٌ [musmet] ma’nâsına ki مُجْوَفٌ [mucvef] mukâbilidir. Kâle’ş-şârih: وَفِي النِّهَايَةِ مِنْ أَسْمَاءِ اللهِ تَعَالَى اَلصَّمَدُ وَهُوَ السَّيِّدُ الَّذِي إِنْتَهَى إِلَيْهِ السُّودَدُ وَقِيلَ هُوَ الدَّائِمُ الْبَاقِي وَقِيلَ اَلَّذِي لاَ جَوْفَ لَهُ وَقِيلَ اَلَّذِي يُصْمَدُ إِلَيْهِ فِي الْحَوَائِجِ أَيْ يُقْصَدُ Râgıb-ı Isfahânî burada bir dakîka îrâd eylemiştir. Ya’nî Hak ta’âlâya لاَ جَوْفَ لَهُ ma’nâsına olan صَمَدٌ [samed] ıtlâkının vechi budur ki çün لاَ جَوْفَ olan şey’ iki kısm olur: biri insândan dûn olur, cemâdât gibi ve biri insândan 'âlî olur, Nasârâ tâ’ifesi ise Hazret-i 'Îsâ’ya ulûhiyyet isnâd eylediler. Pes ﴿اَللهُ الصَّمَدُ﴾ kavl-i şerîfi isnâd-ı mezkûrun reddine tenbîhtir, niteki bu ma’nâya وأُمُّهُ صِدِّيقَةٌ كَانَا يَأْكُلَانِ الطَّعَامَ kavl-i şerîfiyle işâret buyuruldu. Ve şol adama denir ki cenk ve kıtâl hengâmında aslâ susayıp acıkmaz ola. Ve şol kavm ve cemâ’ata denir ki aslâ kâr ve hirfetleri ve medâr-ı ma’âş olacak nesneleri olmaya, Ashâb-ı Suffe gibi.

s. A lord, protector, patron, especially, God.

اَلصَّمَدُ [es-samed] (fethateynle) Seyyid ma’nâsına, zîrâ herkes ona 'arz-ı hâcete kasd eyler ihtiyâcı hâlinde.