(a. i. c. : ercâl, ercül) : ayak. (bkz. : kadem). ricl-ül-bahr : coğr. körfez. ricl-ül-cebbâr : astr. elcebbar (orion) burcunun ikinci dereceden parlak yıldızı olup dörtgenin sağ alt köşesinde bulunur, (Rigel) lât. Beta Orion.

iz. ar. cm: ercül. Ayak, kadem, pay. n.

اَلرِّجْلُ [er-ricl] (râ’nın kesriyle) Topuktan aşağı ayağa denir, قَدَمٌ [kadem] ma’nâsına, 'alâ-kavlin uyluğun dibinden ki kalça başıdır, aşağı tabana varınca ıtlâk olunur; cem’i أَرْجُلٌ [ercul] gelir, أَفْلُسٌ [eflus] vezninde. Ve 'Arablar هُوَ قَائِمٌ عَلَى رِجْلٍ derler, bir emr-i 'azîm tahaddüs ve isâbet eyledikte kat’â mütegayyir ve müte’essir olmayıp ona mukâvemete ibtidâr eder diyecek yerde. Ve رِجْلٌ [ricl] Bir nesnenin bir bölüğüne ıtlâk olunur; yukâlu: هُوَ رِجْلٌ مِنْهُ أَيْ طَائِفَةٌ Ve tulumun yarısına kadar dolu şarâb ve zeyt makûlesine ıtlâk olunur. Ve çekirke sürbesine denir; bunun lafzından müfredi yoktur, niteki عَانَةٌ ['ânet] gibi ki hımâr hergelesine denir ve خَيْطٌ [hayt] gibi ki devekuşu sürüsüne denir ve صِوَارٌ [sivâr] gibi ki sığır sürüsüne denir; cem’i أَرْجَالٌ [ercâl]dir. Ve رِجْلٌ [ricl] Ayak donunun paçasına denir. Ve bir nesnede olan hisse ve nasîbe ıtlâk olunur; yukâlu: لَهُ رِجْلٌ فِيهِ أَيْ سَهْمٌ Ve çok uyuyan uykucu adama ıtlâk olunur, نَؤُومٌ [ne’ûm] ma’nâsına. Ve yazısız sâde kâgıda denir. Ve fakr u fâka ve bü’s ve şiddet ma’nâsına müsta’meldir. Ve insân necisine denir, kâzûre ma’nâsına. Ve 'askere ıtlâk olunur. Ve sebk ve takaddüm ma’nâsına müsta’meldir; tekûlu: اَلرِّجْلُ لِي أَيِ التَّقَدُّمُ Bu ma’nâlarda cem’i أَرْجَالٌ [ercâl]dir. Ve رِجْلٌ [ricl] Bir adamın 'ahd ve zamânına ıtlâk olunur, hayâtı tasavvuruna mebnîdir; yukâlu: كَانَ ذَلِكَ عَلَى رِجْلِ فُلَانٍأَيْ فِي حَيَاتِهِ وَعَلَى عَهْدِهِ

اَلرِّجْلُ [er-ricl] (râ’nın kesri ve cîm’in sükûnuyla) Ayak, pây ma’nâsına.

اَلْأَرْجُلُ [el-ercul] (hemzenin fethi ve cîm’in zammı ile) Cem’i, ayaklar ma’nâsına. Ve رِجْلٌ [ricl] 'Ahde ve zamâna dahi derler; minhu kavluhum: “كَانَ ذَلِكَ عَلَى رِجْلِ فُلَانٍ أَيْ فِي عَهْدِهِ وَزَمَانِهِ Ve رِجْلٌ [ricl] Çekirge cemâ’atine dahi derler hâssaten. Pes bu lâ-'alâ lafzi’l-vâhid olan cem’lerden olur. Ve bunun emsâli kelâm-ı ‘Arabda çoktur, cemâ’at-i bakara صِوَارٌ [sivâr] dedikleri gibi sâd-ı mühmelenin kesriyle ve devekuşu cemâ’atine خِيطٌ [hît] dedikleri gibi hâ’-i mu’cemenin kesriyle ve hâr cemâ’atine عَانَةٌ ['ânet] dedikleri gibi 'ayn-ı mühmele ile. Ve halîl eyitti: رِجْلُ الْقَوْسِ [riclu’l-kavs] kiriş taktıkları yerin aşağısı,يَدُ الْقَوْسِ [yedu’l-kavs] yukarısıdır. Ve رِجْلُ الطَّائِرِ [riclu’t-tâ’ir] Bir cins dâgdır ki onunla davar dâglarlar,lisân-ı Türkîde kazayağı dedikleri gibi. Ve رِجْلُ الْغُرَابِ [riclu’l-gurâb] Bir cins bağdır ki onunla devenin memesin bağlarlar, yavrusu emmesin diye.