d. Madde-i ânifeye ba.

hh. İşte, nâ, al. n.

ism-i mevsûl. ar. Eşyaya mahsus olup, “o şey ki” manasıyla ve bazı terkîbât-ı Arabiyyede bulunur: ماقبل mâ-kabl = üstteki. مابعد mâ-ba‘d = alttaki. مادام mâ-dâme = oldukça, bulundukça. ماشاء الل ه mâ-şâ-Allâh = Allah’ın istediği. مابين mâ-beyn = aradaki. ماجرا mâ-cerâ = cereyân eden. ماحصل mâ-hasal = hâsıl olan. ماصدق mâ-sadak = mutâbık. مانحن فيه mâ nahnü fîh = bahsini ettiğimiz. ماحضر mâ-hazar = hazır ne var ise. ما به الافتخار mâ-bihi’l-iftihâr= kendisiyle iftihâr olunan.

مَا [mâ] (elif-i maksûre ile) Dokuz vech üzere isti’mâl olunur: Evvelâ istifhâm için olur ki اَلَّذِي ma’nâsınadır. Ve sâniyâ cezâ için olur; nahvu: مَا تَفْعَلْ أَفْعَلْ Ve sâlisâ ta’accüb için olur; nahvu: مَا أَحْسَنَ زَيْدًا Ve râbi’â dâhil olduğu fi’lle te’vîl-i masdarda olur; nahvu: بَلَغَنِي مَا صَنَعْتَ أَيْ صَنِيعُكَ Ve hâmisâ nekire olup ona bir ni’met lâzım olur; nahvu: مَرَرْتُ بِمَا مُعْجِبٍ لَكَ أَيْ بِشَيْءٍ مُعْجِبٍ لَكَ Ve sâdisâ zâ’ide olup bir 'âmili ‘amelinden mâni’ olur; nahvu: إِنَّمَا زَيْدٌ مُنْطَلِقٌ Ve sâbi’â zâ’ide olup ‘amelinden mâni’ olmaz; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ﴾ (آل عمران 159) Ve sâminâ harf-i nefy olup bilâ-'amel isti’mâl olunur, ehl-i Necd lügati üzere kabîleteynde dâhil olduğundan ötürü, ya’nî isme ve fi’le dâhil olduğundan ötürü; nahvu: مَا خَرَجَ زَيْدٌ وَمَا زَيْدٌ بِخَارِجٍ Ve ehl-i hicâz lügati üzere لَيْسَ 'ameli gibi 'amel etmekle isti’mâl olunur; tekûlu: مَا زَيْدٌ خَارِجًا ve مَا هَذَا بَشَرًا Ve tâsi’â âhirinden elif hazf olunmakla isti’mâl olunur, ona hurûf-ı cârreden biri zamm olundukta; nahvu: لِمَ وَبِمَ وَعَمَّ يَتَسَاءَلُونَ