لَيْسَ [leyse] (lâm’ın fethiyle) Nefy için mevzû’ bir kelimedir. Aslı لَيِسَ idi, فَرِحَ vezninde, ba’dehu tahfîf için yâ’ iskân olundu. ‘İnde’l-ba’z aslı لاَ أَيْسَ idi, hemze iskât ve lâm-ı yâ’ya vasl olunup لَيْسَ oldu, zîrâ ‘Arablar إِيتِنِي مِنْ حَيْثُ أَيْسَ وَلَيْسَ derler, مِنْ حَيْثُ هُوَ وَلاَ هُوَ ma’nâsına ki “Vardan yoktan getir” demektir yâhûd مِنْ حَيْثُ وُجِدَ وَلاَ وُجِدَ ma’nâsınadır ki أَيْسَ ve لَيْسَ mâzî-i muhaffef olurlar yâhûd أَيْسَ mevcûd ve لاَ أَيْسَ gayr-i mevcûd demektir, tahfîf edip لَيْسَ dediler. Ve gâhca lâ’ tebri’e ya’nî nefy-i cins için olan lâ’ ma’nâsına isti’mâl olunur. Şârih وَإِنَّمَا جَاءَتْ nüshalarını tahti’e ve رُبَّمَا جَاءَتْ olmasını tasvîb eylemiştir. Ve mü’ellif أَيْسَ mâddesinde ma’nâ-yı mezkûrdan sükût eylemiştir. Şârih der ki hلاَ يَعْرِفُ أَيْسَ مِنْ لَيْسَh ‘unvânıyla da mesel vardır ki “Mevcûdu nâ-mevcûddan fark eylemez” demektir. Gerçi kütüb-i lügatte أَيْسَ kelimesi tenhâ sarâhaten ma’nâ-yı mezkûrda vârid olmamıştır, ancak mecmû’ لاَ أَيْسَ [lâ eys] لاَ وُجِدَ ma’nâsına zikr olunmuştur. Ve Müfti’s-Sakaleyn İbn Kemâl merhûm mahsûs أَيْسَ وَلَيْسَ beyânında gerçi bir risâle tahrîr edip lâkin o dahi me’hâzından sükût eylemiştir. Ve hukemâ-yı İslâm beyninde أَيْسَ وَلَيْسَ mebhasi mütedâvildir, vücûd ve 'adem ma’nâsını irâde ederler. Kaldı ki bu husûsta akreb olan aslı أَوْسَ ola ki 'atâ ma’nâsınadır ki vücûd ma’nâsında müsta’mel olmuştur. Ve لَيْسَ kelimesine müşâkeleten vâv’ı yâ’ya ibdâl olunmuştur yâhûd lîn ve mülâyemet ma’nâsına olan أَيْسَ mâddesinden me’hûz ola.