لَمَّا [lemmâ] (lâm’ın fethi ve mîm’in teşdîdiyle) ve اَلَمْ [elem] ve أَلَمَّا [elemmâ] (hemze ziyâdesiyle) Hurûf-ı câzimedir. لَمْ kelimesi nefy-i mâzî için mevzû’dur; yukâlu: لَمْ يَفْعَلْ ذَلِكَ Ve لَمَّا [lemmâ] Kelimesi bir niçe ma’nâya delâlet eder, evvelâ hîn ve vakt ma’nâsına olur; tekûlu: لَمَّا جَاءَ الْقَوْمُ قَاتَلْنَاهُمْ أَيْ حِينَ جَاءَ الْقَوْمُ Ve لَمْ [lem] ma’nâsına olur; tekûlu: آتِيكَ وَلَمَّا أَصِلْ إِلَيْكَ أَيْ لَمْ أَصِلْ إِلَيْكَ Ve إِلَّا [illâ] ma’nâsına olur ki istisnâ için olur; tekûlu: سَأَلْتُكَ لَمَّا فَعَلْتَ أَيْ إِلَّا فَعَلْتَ ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿إِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ﴾ أَيْ مَا كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ ve kezâ kavluhu ta’âlâ: ﴿وَإِنْ كُلٌّ لَمَّا جَمِيعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ﴾ أَيْ مَا كُلٌّ إِلَّا جَمِيعٌ لَدَيْنَا ve kırâ’atu 'Abdullâh ﴿إِنَّ كُلٌّ لَمَّا كَذَّبَ الرُّسُلَ﴾ الآية Pes Cevherî’nin لَمَّا kelimesi إِلَّا ma’nâsına ma’rûf değildir diye inkârı ceyyid değildir.