iz. ar. cm: aktâb. 1. Dönen bir küre veya tekerleğin merkezinden geçen şiş veya kazık ki onun üzerine devr olunur. n. 2. Kürre-i arzın hatt-ı istivâdan en uzak olan iki ucundan beheri ki, bu kürrenin döndüğü mihver-i mevhûmun geçtiği noktalardır: قطب شمالى kutb-ı şimâlî (kuzey kutbu), قطب جنوبى kutb-ı cenûbî (güney kutbu), قطبين kutbeyn = bu iki kutup, kutb-ı hakîkî; قطب مقناطيسى kutb-ı mıknatısî = pusula ibrelerinin müteveccih oldukları nokta ki, kutb-i hakîkîden yirmi üç dereceye kadar tahallüf edip, bu tahallüf de mevkiye göre değişir. 3. ht. Kutb-ı şimâlî hizâsında ve Dübb-i Asgar’ın ucunda bulunan necm-i sâbit ki gayr-i müteharrik görünür, demirkazık. 4. mc. Bir cemâat ve tâifenin maddî veya mânevî reîs ve muktedâsı ve her devirde bir tek olarak bulunduğuna itikâd olunan veliyyu’llâh: kutbü’l-ârifîn; o zât zamanının kutbu idi.

vulg. kutup, s. (dual قطبان obl. قطبین, pl. اقطاب قطوب، قطبە،) 1. The axle of a millstone. 2. The pole of a sphere. 3. A chief, a centre of influence. 4. The chief of God’s saints upon earth. 5. The pole-star.

اَلْقَطْبُ [el-katb] Çarh ağacı ki değirmen onun üzerinde döner; kâf’ın zammı ve fethiyle ve kesriyle lügattır. Ve قُطْبٌ [kutb] (kâf’ın zammıyla) Şol yıldızdır ki Cedy’le Ferkadân beyninde olur. Ve felek onun üzerinde döner. Ve قُطْبٌ [kutb] Bir kavmin ulusuna derler ki onların umûru onun üzerine devr eder; yukâlu: صَاحِبُ الْجَيْشِ قُطْبُ رَحَى الْحَرْبِ Ya’nî “Serdâr-ı 'asker değirmen kutbu gibidir” ki umûr-ı 'asker onun üzerine devr eder.

اَلْكُتُبُ [el-kutub] (zammeteynle) ve اَلْكُتْبُ [el-kutb] (kâf’ın zammı ve tâ’nın sükûnuyla) كِتَابٌ [kitâb]ın cem’idir.