(a. i. c. : aklâm) : 1) kalem. 2) taş yontmıya yarıyan demir âlet, keski. 3) tülbent ve kumaşlara boya çekmek üzere kul lanılan bir çeşit ince fırça. 4) yazı çeşitlerinden her biri.5) bir ağacı aşılamak üzere diğer ağaç tan kalem seklinde kesilmiş olan aşı. 6) yazı, yaz ma. 7) dâire, dâirelerde yazı işlerinin görüldüğü yer, büro. 8) bir listede yazılı nesnelerin her biri. Ceff-el-kalem : düşünüp taşınmadan, hemen hüküm vererek. Ehl-i kalem : eli kalem tutanlar, * ya zarlar.

iz. ar. cm: aklâm. 1. Kamış, kasap, yerâ’a, nây. 2. Maruf bir nevi siyahımsı ve sert kamışın yazı yazmak üzere bir sûret-i mahsûsada yontulup açılmışı: kalem yontmak, açmak; kalemle yazı yazmak. 3. Ale’l-ıtlâk yazı yazan âlet: demir kalem, tüy kalem. 4. Maden, taş ve tahta üzerine hakk etmeye mahsus, çelikten ucu keskin âlet: madenci, taşçı hakkâk kalemi; kalemle hakk etmek. 5. Tülbent vesâire üzerine boya ile nakş etmeye mahsus ince fırça veya sivri tahta çöpü: kalem işi; kalem-kârî yemenî, yorgan yüzü. 6. Yazı nev’i, hatt: güzel kalemi vardır, ince kalem, kalın kalem. 7. Nakış, resim: karakalem = siyah nakış. 8. Devâir-i resmiyyenin kitâbet dâireleri, kâtiplerin ictimâ’ edip yazı yazdıkları oda: kaleme devam etmek; mektûbî, muhâsebe kalemi; aklâm efendileri; zâbıtân-ı aklâm. 9. Kalem biçiminde kesilmiş çöp ve çubuk: ağacın dallarını kalem yapmak, kalem kesmek. 10. Aşılanacak ağacın yabânîsi çatlağına idhâl olunmak üzere matlûb olan ağacın bir senelik budaklarından alınıp kalem gibi kesilmiş olan sap: ahlat ağacına armut kalemi aşılanır; bağı aşılamak için güzel kalemler bulmalı; kalem aşısı; aşı kalemi. 11. Çiçek illetine karşı aşılanacak çocuklara sürülecek cerâhatın mahfûz olduğu zıvana: çocukları aşılamak için taze kalem bulmalı. 12. Defter veya pusûlada bir sırada ve bir rakamla yazılan şey: on beş kalem eşya aldık.

اَلْقَلَمُ [el-kalem] (fethateynle) Kamışa denir, ‘alâ-kavlin yonulmuş olanına denir, hâlen yazı yazacak kaleme قَلَمٌ [kalem] ıtlâkı buna mebnidir; cem’i أَقْلَامٌ [aklâm]dır ve قِلَامٌ [kilâm]dır kâf’ın kesriyle. Ve bu kat’ ma’nâsından me’hûzdur. Ve قَلَمٌ [kalem] Yeleksiz oka ıtlâk olunur, زَلَمٌ [zelem] ma’nâsına. Ve mikrâza denir, جَلَمٌ [celem] ma’nâsına. Şârih der ki iki tarafı i’tibârıyla قَلَمَانِ [kalemân] dahi denir, niteki جَلَمَانِ [celemân] ve مِقْرَاضَانِ [mikrâdân] dedikleri gibi. Ve قَلَمٌ [kalem] Dul hatunun dulluğu zamânının uzamasına denir ki tezevvücden maktû’a olur; yukâlu: مَلَّتْهَا قَلَمُ أَيْمَتِهَا أَيْ طُولُهَا Ve kumar okuna denir.

اَلْقَلَمُ [el-kalem] (fethateynle) Şol nesnedir ki onunla yazı yazarlar. Ve قَلَمٌ [kalem] Kumâr okuna dahi derler. Ve قَلَمٌ [kalem] Şol bıçağa dahi derler ki onunla koyun yâhûd keçi eti kat’ olunur.