(a. i. c. : ehille) : 1) yeni Ay. (bkz. : mâh-i nev). Rü’yet-i hilâl : Ayı görme. [eskiden ertesi günü ramazan ve bayram olacağına işaret sayılmak üzere, Ay’ın bir akşam önce batıda ufka yakın vaziyette görülmesi ve bunun mutlaka şahitlerle ispat edilmesi keyfiyeti. Hava kapalı olup da rü’yet-i hilâl vâki olmazsa şaban ve ramazan otuz gün üzerinden hesap edilir ve buna “ikmâl-i selâsîn” (otuza doldurma) denirdi]. 2) kadın adı.

(a. i.) : 1) diş, kulak karıştıracak âlet. 2) iki şey arasına sokulan üçüncü şey. 3) ara, aralık.

iz. ar. Yeni ay, bir iki günlük ay.

iz. ar. Yeni ay, bir iki günlük ay.

iz. ar. Yeni ay, bir iki günlük ay.

اَلْهِلَالُ [el-hilâl] (hâ’nın kesriyle) Bir gecelik 'alâ-kavlin iki gecelik yeni aya denir, mâh-ı nev ma’nâsına yâhûd üç geceye kadar yâhûd yedinci geceye kadar هِلَالٌ [hilâl] ıtlâk olunur. Ve her ayın âhirinden yirmi altıncı ve yirmi yedinci gecelik aya da هِلَالٌ [hilâl] ıtlâk olunur; mâ-'adâya ya’nî mâ-beynine قَمَرٌ [kamer] denir. Ve هِلَالٌ [hilâl] Azca suya ıtlâk olunur; yukâlu: مَا فِيهِ إِلَّا هِلَالٌ أَيْ مَاءٌ قَلِيلٌ Ve temrene ıtlâk olunur, سِنَانٌ [sinân] ma’nâsına. Ve yılana 'alâ-kavlin erkeğine ıtlâk olunur. Ve yılan kavına denir ki soyulmuş derisidir. Ve arık ve mehzûl erkek deveye denir. Ve semerin ve pâlânın iki böğrünü birbirine kavuşturan demire denir. Ve ayakkabının ayağa geçen yerinden yere dokunan mahalline denir. Ve toza denir, غُبَارٌ [gubâr] ma’nâsına. Ve eşek kısmının sinirini kesecek küçük dehre gibi bir bıçağa denir. Ve sel suyunu taşra savmak için çadırın çevresine kazılan arkın nısf-ı dâ’ire gibi mukavvesine denir. Ve deve kısmına mahsûs bir damganın ismidir ki yeni ay şeklinde olur. Ve dil-ber ve mahbûb oğlana denir; tekûlu: رَأَيْتُ هِلَالًا أَيْ غُلَامًا جَمِيلًا Ve Hevâzin kabîlesinden bir cemâ’at adıdır. Ve değirmen taşının kırılmış ucuna denir. Ve tûlânî döşenmiş kaldırım taşlarına denir. Ve insânın tırnakları dibinde olan beyâza denir. Ve yağmur borasına denir; tekûlu: أَخَذَنَا الْهِلَالُ أَيْ دُفْعَةٌ مِنَ الْمَطَرِ Ve هِلَالٌ [hilâl]in cem’i أَهِلَّةٌ [ehillet] gelir, أَجِلَّةٌ [ecillet] gibi ve أَهَالِيلُ [ehâlîl] gelir. Ve هِلَالٌ [hilâl] مُهَالَّةٌ [muhâllet] gibi مُفَاعَلَةٌ [mufâ’alet]ten masdar olur, ke-mâ se-yuzkeru. Ve on altı sahâbe-i kirâm ismidir. Ve Ebû Hilâl et-Teymî dahi sahâbedir.

اَلْحِلَالُ [el-hilâl] (hâ’nın kesriyle) Kezâlik konup oturan kavm; yukâlu: حَيٌّ حِلَالٌ Ve حِلَالٌ [hilâl] Deve pâlânının metâ’ına dahi derler.

اَلْخِلَالُ [el-hilâl] (hâ’nın kesriyle) Cem’i, aralıklar ma’nâsına, جَبَلٌ [cebel] ile جِبَالٌ [cibâl] gibi. Ve kuri’e bihimâ kavluhu ta’âlâ: ﴿فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ﴾ (النور، 43، الروم، 48) وَخَلَلِهِ” ki bunlarla murâd şol bulutta olan aralıklardır ki ondan yağmur hurûc eder. Ve خَلَلٌ [halel] Bir nesnede olan fesâda dahi derler. Ve خِلَالٌ [hilâl] Şol ağaç pâresine dahi derler ki onunla diş arıtırlar. Ve خِلَالٌ [hilâl] Şol ağaç pârelerine dahi derler ki onunla pârelenmiş bez oyuklanıp ıslâh kılınır.

اَلْهِلَالُ [el-hilâl] (hâ’nın kesriyle) Yeni ay ki evvel gece ve ikinci ve üçüncü gece görüne; ondan sonra قَمَرٌ [kamer] derler, هِلَالٌ [hilâl] demezler. Ve هِلَالٌ [hilâl] İki üç nesneyi bir yere biriktiren çenbere dahi derler, gerek demirden olsun gerek ağaçtan.