iz. ar. cm. Huyûl. 1. At. 2. Süvârî takımı. 3. mc. Gürûh, takım.

اَلْخَيْلُ [el-hayl] ve اَلْخَيْلَةُ [el-haylet] (hâ’ların fethi ve kesri ve yâ’ların sükûnuyla) ve اَلْخَالُ [el-hâl] (حَالٌ [hâl] vezninde ki aslı خَيَلٌ idi fethateynle) ve اَلْخَيَلَانُ [el-hayelân] (fetehâtla) ve اَلْمَخِيلَةُ [el-mehîlet] (mîm’in fethi ve hâ’nın kesriyle) ve اَلْمَخَالَةُ [el-mehâlet] (mîm’in fethiyle) ve اَلْخَيْلُولَةُ [el-haylûlet] (حَيْلُولَةٌ [haylûlet] vezninde) Sanmak ma’nâsınadır ki Fârisîde pindâşten mürâdifidir; yukâlu: خَالَ الشَّيْءَ يَخَالُ خَيْلًا وَخَيْلَةً وَخَالًا وَخَيَلَانًا وَمَخِيلَةً وَمَخَالَةً وَخَيْلُولَةً إِذَا ظَنَّهُ Ve bu, ef’âl-i kulûbdandır. Mütekellim-i müstakbelinde إِخَالُ denir hemzenin kesriyle ve lügat-ı rediyyede meftûh olur. Şârihin beyânına göre kesri lügat-ı tâ’iyye’dir, giderek elsinede kesîrü’l-isti’mâl olmakla fasîh menzilinde oldu. Ve bu gayr-i kıyâs üzeredir.

اَلْخَيْلُ [el-hayl] (لَيْلٌ [leyl] vezninde) At sürüsüne denir, cemâ’at-i efrâs ma’nâsına. Lafzından müfredi yoktur ki ism-i cem’ olur. 'Alâ-kavlin müfredi خَائِلٌ [hâ’il]dir, hod-bînler gibi edâ ve şîve ile yürümeleriyle ıtlâk olundu; cem’i أَخْيَالٌ [ahyâl] ve خُيُولٌ [huyûl]dur ve hâ’nın kesriyle خِيلٌ [hîl] dahi lügattır. Ve خَيْلٌ [hayl] Atlı 'askere denir; yukâlu: جَاءَتِ الْخَيْلُ كَالسَّيْلِ أَيِ الْفُرْسَانِ Ve kazvîn kurbünde bir belde adıdır. Ve Zeydu’l-hayl ki şecâ’atinden nâşî tesmiye olunmuştur, dergâh-ı risâlet-penâh-ı Hazret-i Mustafavî 'aleyhi’s-salâtu ve’s-selâm türâbına vüfûd eyledikte خَيْلٌ [hayl] kelimesini خَيْرٌ [hayr]a tahvîl ile Zeydu’l-hayr tesmiye buyurdular. خَيْرٌ [hayr] dahi خَيْلٌ [hayl] ma’nâsına, ya’nî eser-i hayr olduğundan başka mukaddemâ Ka’b b. Zuheyr hazretlerinin fereslerini gasb ve ahz eylemek töhmetiyle taraf-ı mûmâileyhten methûm olmağın o töhmet hücnetini izâle kasdına mebnîdir; ve tekûlu’l-'Arab: فُلَانٌ لَا تُسَايَرُ خَيْلَاهُ أَوْ لَا تُوَاقَفُ أَيْ لَا تُطَاقُ نَمِيمَةً وَكَذِبًا Ya’nî “Filânla koğuculukta ve yalancılıkta mukâvemet olunup başa çıkılmaz.” Burada fi’iller mechûl bünyeleriyledir; ve mine’l-emsâli: “اَلْخَيْلُ أَعْلَمُ مِنْ فُرْسَانِهَا” Ya’nî “Atlar, süvârlarından a’lemdir.” Bir adamın hâli zann ve gümânın vefkince zuhûr eyledikte darb olunur. Ve خَيْلٌ [hayl] Masdar olur, dâ’imâ sedef dedikleri nebât ekl eder olmak ma’nâsına; yukâlu: خَالَ الرَّجُلُ يَخَالُ خَيْلًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا دَامَ عَلَى أَكْلِ الْخِيلِ

s. Means of compassing an object; power, ability, force; also, a wile, an artifice, stratagem, expedient, a trick; also, the quality of cunning, skill or ingenuity.

s. (pl. خیول , اخیال) 1. A herd of horses. 2. A troop of horsemen. 3. Pride.

(from A. خیل) s. (n. u. خیلی) A multitude, a troop, herd, flock of any individual things.

vn. A thinking, imagining, picturing to one’s sell.

اَلْحَيْلُ [el-hayl] (hâ’nın fethi ve yâ’nın sükûnuyla) Kuvvet ma’nâsına; yukâlu: لَا حَيْلَ وَلَا قُوَّةَ وَهُوَ لُغَةٌ فِي لَا حَوْلَ

اَلْخَيْلُ [el-hayl] (hâ’nın fethi ve yâ’nın sükûnuyla) Atlılar, fürsân ma’nâsına; minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَاَجْلِبْ عَلَيْهِمْ بِخَيْلِكَ وَرَجِلِكَ﴾ (الإسراء، 64) أَيْ بِفُرْسَانِكَ وَرَجَّالَتِكَ Ve رَجَّالَةٌ [reccâlet] râ’nın fethi ve cîm’in teşdîdiyle رَاجِلٌ [râcil]in cem’idir, yayalar ma’nâsına. Ve خَيْلٌ [hayl] Kezâlik atlar ma’nâsına da gelir.