(a. i.) : şarap, (bkz. : bade, habûk, handerîs, rahîk, sahbâ).

iz. ar. [Arabîde müennes de olur] Şarap, bâde, mey.

اَلْخَمْرُ [el-hamr] (hâ’nın fethi ve mîm’in sükûnuyla) Adamı sarhoş eden üzüm şırasıne denir ki Fârisîde bâde ve Türkîde süci ta’bîr olunur. 'Alâ-kavlin 'âmmdır, ya’nî mutlakan müskir olup sarhoş eden şıraya denir, gerek üzüm ve gerek hurmâ ve sâ’irlerinin olsun; خَمْرَةٌ [hamret] dahi denir tâ-i vahdetle ki خَمْرٌ [hamr]dan ahasstır, تَمْرٌ [temr] ve تَمْرَةٌ [temret] gibi. Ve خَمْرٌ [hamr] kelimesi mü’ennestir, ba’zen müzekker olur; yukâlu: خَمْرٌ صِرْفٌ وَخَمْرٌ صَافِيَةٌ

Ve ona خَمْرٌ [hamr] tesmiyesi 'aklı خَمْرٌ [hamr] ya’nî setr eylediği için yâhûd خَمِيرٌ [hamîr] gibi mâyalanıp şarâb derecesine bâlig olunca kadar terk olunduğu için yâhûd 'aklı şûrîde ve muhtelit eylediği için. Şârih der ki yâhûd istihyâ ma’nâsına olan خَمْرٌ [hamr]dandır, şâribi nâstan hayâ eylediği için ola yâhûd galeyân ma’nâsına olan إِخْتِمَارٌ [ihtimâr]dan ola yâhûd tagayyür-i râyiha ma’nâsına olan إِخْتِمَارٌ [ihtimâr]dan ola yâhûd hafâ ma’nâsına olan خَمْرٌ [hamr]dan ola, zîrâ bâde-nûş olan yârana ahvâl ve eşyâ muhtefî olup kendi 'âleminde olur yâhûd mâye-i hamîr ismi olan خَمْرٌ [hamr]dan ola, zîrâ şarâb ümm-i habâ’is ve mâye-i fesâddır yâhûd mülâzeme ma’nâsına olan مُخَامَرَةٌ [muhâmeret]ten ola, zîrâ ‘işrete şürû’ eden bir müddet nefsini alamayıp ona idmân ve müdâvemet eder, belki ba’zılar aslâ ferâgat edemez olur. İntehâ. Ve خَمْرٌ [hamr] Üzüme ıtlâk olunur ki mecâz-ı evveli olur, ke-mâ fi’t-Tenzîl: ﴿إِنِّي أَرَانِي أَعْصِرُ خَمْرًا﴾ أَيْ عِنَبًا Ve خَمْرٌ [hamr] Masdar olur, setr eylemek ma’nâsına ki ma’nâ-yı mevzû’udur; yukâlu: خَمَرَ الشَّيْءَ خَمْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالْأَوَّلِ إِذَا سَتَرَهُ Ve bir husûsu tınmayıp ketm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: خَمَرَ الشَّهَادَةَ إِذَا كَتَمَهَا Ve bir adama bâde içirmek ma’nâsınadır; yukâlu: خَمَرَ فُلاَنًا إِذَا سَقَاهُ الْخَمْرَ Ve utanmak ma’nâsınadır ki utandığı adamdan kendi nefsini setr eylemeyi müstelzimdir; yukâlu: خَمَرَ مِنْهُ إِذَا اسْتَحْيَا مِنْه Ve hamuru ve balçık makûlesini mâyelendirmek ma’nâsınadır; yukâlu: خَمَرَ الْعَجِينَ وَالطِّينَ وَنَحْوَهُ إِذَا تَرَكَهُ حَتَّى يَجُودَ Ve gâh olur ki hamr ile şerr ve şûr irâde olunur, niteki خَلٌّ [hall] ile hayır ve menfa’at kasd olunur ve minhu yukâlu: مَا هُوَ بِخَلٍّ وَلاَ خَمْرٍّ أَيْ لاَ خَيْرَ عِنْدَهُ وَلاَ شَرَّ

s. (n. u. خمرە, pl. خمور) Wine; any fermented and intoxicating juice.

اَلْحَمْرُ [el-hamr] (hâ’nın fethi ve mîm’in sükûnuyla) Kayışın yüzin soymak. Ve Ya’kûb eyitti: حَمْرٌ [hamr] kayışın bâtının soyup yağlayıp onunla bir nesne dikmektir, tâ ki sühûletle dikile. Ve حَمْرٌ [hamr] Kezâlik koyunun derisin çıkarmağa derler; yukâlu: حَمَرَ شَاتَهُ يَحْمُرُهَا إِذَا نَتَقَهَا Ve نَتْقٌ [netk] nûn’un fethi ve tâ’nın sükûnu ile koyunun derisin çıkarmaktır.