اَلْخَجَلُ [el-hacel] (fethateynle) Bir adam utandığından mütehayyir ve medhûş olup cemâd gibi sâkin ve epsem kalmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ الرَّجُلُ خَجَلًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا اسْتَحْيَا وَدُهِشَ وَبَقِيَ سَاكِتًا لَا يَتَكَلَّمُ وَلَا يَتَحَرَّكُ Ve davar balçığa ve batağa uğramakla mütehayyir gibi bî-mecâl olup kalmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ الْبَعِيرُ إِذَا سَارَ فِي الطِّينِ فَبَقِيَ كَالْمُتَحَيِّرِ Ve arkada olan yük pek ağır olmakla altında basılıp bî-tâb olmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ بِالْحِمْلِ إِذَا ثَقُلَ عَلَيْهِ Ve otlar uzayıp ve çoğalıp birbirine sarmaşmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ النَّبْتُ إِذَا طَالَ وَالْتَفَّ Ve bir adama bir mâdde pek müşkil ve çaparız olmakla hayrân olup ne gûne 'amel ve hareket edeceğini bilmez olmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ فُلَانٌ بِأَمْرِهِ إِذَا الْتَبَسَ عَلَيْهِ فَلَا يَدْرِي كَيْفَ الْمَخْرَجُ مِنْهُ Ve bir kimse devlet ve ikbâlini hazm etmeyip sermestlikle gûyâ ki boturluğa mü’eddî olmak ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki devlet ve gınâ kendisini basmış olur; yukâlu: فِيهِ خَجَلٌ أَيْ سُوءُ احْتِمَالِ الْغِنَى كَأَنْ يَأْشَرَ وَيَبْطَرُ عِنْدَهُ Kâle’ş-şârih ve minhu’l-hadîsu li’n-nisâ’i: “إِذَا جُعْتُنَّ دَقِعْتُنَّ وَإِذَا شَبِعْتُنَّ خَجِلْتُنَّ” Ya’nî “Aç olduğunuz vaktte derd ve tefekkürden hâkisâr olursuz ve doyduğunuzda mest gibi cihâna sığmaz olursuz.” Ba’zılar mûcib-i şerm ü hacâlet olacak evzâ’a mübâderet edersiz diye tefsîr eyledi. Ve bir nesneden usanıp bıkmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ مِنْهُ إِذَا بَرِمَ Ve kesb ü taleb-i ma’âş husûsunda kâhillik eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بِهِ خَجَلٌ فِي طَلَبِ الرِّزْقِ أَيِ التَّوَانِي Ve fesâd ve tebâhî ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ الشَّيْءُ إِذَا فَسَدَ Ve gömlek ve kaftan makûlesi libâsın etekleri pâre pâre salkım saçak olmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ الْقَمِيصُ إِذَا تَشَقَّقَ أَسَافِلُهُ وَذَلَاذِلُهُ

حَجَلٌ [hacel] (fethateynle) Esâmîdendir: hacel b. 'Amr, Benû hanîfe’den bir fâristir. Ve حَجَلٌ [hacel] Bir şâ’irdir ki Benû Mâzin mevâlîsinden idi.

s. (n. u.حجلە ) The redlegged partridge, tetrao rufus.

vn. A being or becoming confused with shame.

اَلْحَجَلُ [el-hacel] (fethateynle) Cem’i.

اَلْحِجْلَى [el-hiclâ] (hâ’nın kesri ve cîm’in sükûnu ve elifin kasrıyla) Kezâlik cem’i, erkek keklikler ma’nâsına. Ve فِعْلَى [fi’lâ] vezni üzere cem’ gelmedi illâ iki kelime:biri ظِرْبَى [zirbâ] ki ظِرْبَانٌ [zirbân]ın cem’idir, bir bed râyiha cânver ma’nâsınave biri dahi حِجْلَى [hiclâ]dır حَجَلٌ [hacel]in cem’inde. Ve حَجَلٌ [hacel] Devenin hurdelerine dahi derler, sıgâru’l-ibil ma’nâsına. Ve حَجَلَةٌ [hacelet] (fethateynle) Vâhidine derler.

اَلْخَجَلُ [el-hacel] (fethateynle) Utandığından mütehayyir ve medhûş olmak; yukâlu: خَجِلَ خَجَلًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ Ve خَجَلٌ [hacel Ganîliğine sığınmayıp yaramazlık etmeğe dahi derler. Ve fi’l-hadîsi: “إِذَا شَبِعْتُنَّ خَجِلْتُنَّ” أَيْ أَشِرْتُنَّ وَبَطِرْتُنَّ Ve أَشَرٌ [eşer] ve بَطَرٌ [batar] harûn ve güre olmağa derler.