(a. i. c. : durûb) : 1) döğme, vurma.

Mütercim der ki Râgıb’ın Müfredât’ta beyânına göre asl ضَرْبٌ [darb] bir nesneyi âher bir nesneye îkâ’ eylemek ya’nî vurmak ma’nâsına mevzû’dur. Ma’nâ-yı merkûmun hâl ve mahal i’tibârıyla envâ’ının ihtilâfı tasavvuruna mebnî beyân ve tefsîrleri beyninde dahi tehâlüf vâki’ olmuştur. Meselâ bir şey’e el ile ve seyf ve ‘asâ makûlesiyle vurmak gibi. Pes ma’ânî-i sâ’ire bi’l-cümle bu ma’nâdan müteferri’ olur ki her birinin zımnında ma’nâ-yı mezbûr münderic ve melhûzdur. Meselâ zehâb hâleti elbette darb-ı riclin lâzımıdır. Ve ikâmet ma’nâsı darbü’n-nefs bi’l-arz mefhûmudur ve kis 'aleyhi’l-bevâkî. Kezâlik Esâs’tan dahi münfehim olan budur. İntehâ. Ve ضَرْبٌ [darb] Kuş kısmı yabana yem aramağa gitmek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَتِ الطَّيْرُ إِذَا ذَهَبَتْ تَبْتَغِي الرِّزْقَ O kuşlara ضَوَارِبُ [davârib] denir. Ve bir kimsenin salıvermeyerek elinden tutmak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ عَلَى يَدِهِ أَيْ أَمْسَكَ Ve ضَرْبٌ [darb] ve ضَرَبَانٌ [darebân] (fetehâtla] Ticâret yâhût cenk ve gazâ eylemek için diyârından çıkıp seyr ü sefer eylemek; 'alâ-kavlin sür’at eylemek, ‘alâ-re’yin gitmek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ الرَّجُلُ ضَرْبًا وَضَرَبَانًا إِذَا خَرَجَ تَاجِرًا أَوْ غَازِيًا أَوْ أَسْرَعَ أَوْ ذَهَبَ Ve ‘Arablar “Filân kimse seferden ferâgat edip mukîm oldu” diyecek yerde ضَرَبَ بِنَفْسِهِ الْأَرْضَ derler. Bu sûrette azdâddan olur. Ve ضَرْبٌ [darb] Nâka kuyruğunu yukarı kaldırıp fercine vurarak yürüyüp gitmek ma’nâsınadır ki ضِرَابٌ [dirâb]a tâlib olduğu hengâmda eder; yukâlu: ضَرَبَتِ النَّاقَةُ إِذَا شَالَتْ بِذَنَبِهَا فَضَرَبَتْ فَرْجَهَا فَمَشَتْ Ba’zı nüshada بِأَذْنَابِهَا vâki’ olmakla ثَوْبٌ أَخْلاَقٌ [sevbun ahlâkun] kabîlinden olur. Ve bir nesneyi şey’-i âhere katmak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ الشَّيْءَ بِالشَّيْءِ إِذَا خَلَطَهُ Ve suda yüzmek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ فِي الْمَاءِ إِذَا سَبَحَ Ve 'akreb sokmak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ الْعَقْرَبُ إِذَا لَدَغَ Ve deprenip oynamak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ الشَّيْءُ إِذَا تَحَرَّكَ Ve uzamak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ اللَّيْلُ إِذَا طَالَ Ve bir nesneden yüz döndürmek, i’râz ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ عَنْهُ أَيْ أَعْرَضَ Ve işâret eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ بِيَدِهِ إِذَا أَشَارَ Ve ba’îd eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ الدَّهْرُ بَيْنَنَا أَيْ بَعَّدَ Ve 'Arablar ضَرَبَ بِذَقَنِهِ اْلأَرْضَ derler, “Bir nesneden izhâr-ı cebânetle havf eyledi” diyecek yerde; havfından yere yatıp sürünerek gitmek mülâhazasına mebnîdir. Ve ضَرْبٌ [darb] Zamân savuşup geçmek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَ الزَّمَانُ إِذَا مَضَى Ve ضَرْبٌ [darb] Misl ve şebîh ma’nâsınadır. Ve cüst ve şîr-merd ve kâr-güzâr ve nâfiz olan adama denir. Ve hafîfü’l-lahm kimseye denir ki çelimsiz ta’bîr olunur. Bunda ضَرْبٌ [darb], مَضْرُوبٌ [madrûb] ma’nâsından mutasavverdir. Ve sınf ve gûne ve türlü ma’nâsınadır; yukâlu: هَذَا مِنْ ضَرْبِ ذَلِكَ أَيْ مِنْ صِنْفِهِ وَنَوْعِهِ Musanniflerin اَلضَّرْبُ اْلأَوَّلُ kavlleri bundandır. Ve ضَرْبٌ [darb] مَضْرُوبٌ [madrûb] ma’nâsına olur. Ve hafîf yağmura denir; yukâlu: مَطَرٌ ضَرْبٌ أَيْ خَفِيفٌ Ve beyâz kıvâmlı bala denir; Bu ma’nâda fethateynle eşherdir; tekûlu: أَكَلْنَا الضَّرْبَ أَيِ الْعَسَلَ اْلأَبْيَضَ Ve ضَرْبٌ [darb] Ehl-i 'arûz ıstılâhında beytin âhir cüz’üne denir, niteki mısrâ’ın âhir cüz’üne عَرُوضٌ ['arûd] ıtlâk ederler. Ve ضَرْبٌ [darb] Mecd ve kadr ve rif’at taleb ve kesb eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: هُوَ يَضْرِبُ الْمَجْدَ أَيْ يَكْسِبُهُ وَيَطْلُبُهُ Ve ‘Arablar ضَرْبُ أُذُنٍ [darbu uzun] ile men’-i semâ’dan kinâye ederler. Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿وَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ﴾ أَيْ مَنَعْنَاهُمْ أَنْ يَسْمَعُوا

اَلضَّرْبُ [ed-darb] (dâd’ın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Vurmak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَرَبَهُ ضَرْبًا مِنَالْبَابِ الثَّانِي