(a. i. o. : ebsâr) : 1) göz. 2) görme. Hadîd-ül-basar : gözü keskin. Kuvvet-i basar : gözün iyi görmesi.

iz. ar. cm. ebsâr. 1. Görme, rü’yet. 2. Göz, ayn, çeşm, dîde. 3. Çeşm-i hakîkatle görme, kalp gözü

Mü’ellifin Basâ’ir’de beyânına göre بَصَرٌ [basar] câriha-i nâzıraya ya’nî göze ve onda olan kuvvet-i hissiyyeye ıtlâk olunur ve mine’l-evveli kavluhu ta’âlâ: ﴿كَلَمْحِ الْبَصَرِ﴾ Ve kuvvet-i müdrike-i kalbe بَصِيرَةٌ [basîret] kezâlik بَصَرٌ [basar] ıtlâk olunur ki mecâzdır, ondan lisânımızda kalb gözüyle ta’bîr olunur. Ve بَصَرٌ [basar]ın cem’i أَبْصَارٌ [ebsâr] ve بَصِيرَةٌ [basîret]in بَصَائِرُ [basâ’ir]dir. Evvelde ya’nî görmek ma’nâsında mezîd olarak أَبْصَرْتُهُ إِبْصَارًا denir. Ve sânîde ya’nî بَصِيرَةٌ [basîret]te ki murâd bilmektir, if’âlden أَبْصَرْتُهُ ve sülâsîden بَصِرْتُ بِهِ denir, bâb-ı hâmis ve râbi’den عَلِمْتُ ma’nâsına. İntehâ. Ve بَصَرُالْقَلْبِ [basaru’l-kalb] Nazar ve hâtırından 'ibârettir ki kalb gözüyle görmek ta’bîr olunur, murâd 'ilm ve idrâktir nazar ve fikr ile. Ve بَصَرٌ [basar] (fethateynle) ve بَصَارَةٌ [basâret] (bâ’nın fethi ve kesriyle) Bir adam görür olmak ma’nâsınadır; yukâlu: بَصُرَ الرَّجُلُ بِهِ وَبَصِرَ بِهِ بَصَرًا وَبَصَارَةً مِنَ الْبَابِ الْخَامِسِ وَالرَّابِعِ إِذَا صَارَ مُبْصِرًا Mü’ellif burada gerçi görmek ma’nâsına إِبْصَارٌ [ibsâr] sîgâsını zikr eylemeyip lâkin مُبْصِرًا 'unvânıyla işâret eylemiştir. Ve Basâ’ir’de vech-i mezkûr üzere tahsîsi buraya münâfîdir ve usûl-i sâ’irede بَصَرٌ [basar] ve بَصَارَةٌ [basâret] ve إِبْصَارٌ [ibsâr] görmek ve bilmek ma’nâlarıyla müfesser olmakla mü’ellif yine teşvîş eylemiştir.

اَلْبَاصَرُ [el-bâsar] (sâd’ın fethiyle) Havut ağacının küçüğüne denir, kateb-i sagîr ma’nâsına.

اَلْبَصَرُ [el-besar] (fethateynle) Görmek için olan kuvvet ki gözde halk olunmuştur, hâssa-i basariyye ma’nâsına. Ve بَصَرٌ [besar] Bilmek ma’nâsına da gelir, عِلْمٌ ['ilm] gibi; yukâlu: بَصُرْتُ الشَّيْءَ مِنَ الْبَابِ الْخَامِسِ إِذَا عَلِمْتَهُ Kâlallâhu ta’âlâ: ﴿بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ﴾ (طه 96)