Değirmenin buğdayı azar azar döken hunisi.

i. bkz. آرت art.

اَلْأَرْضُ [el-ard] (hemzenin fethi ve râ’nın sükûnuyla) Yere denir, zemîn ma’nâsına. Mü’ennes ve ism-i cinstir, ‘alâ-kavlin cem’dir, müfredi mesmû’ değildir. Gerçi hakkı أَرْضَةٌ [ardat] demektir, lâkin gayr-i mesmû’dur. Cem’i أَرْضَاتٌ [ardât] gelir hemzenin fethi ve râ’nın sükûnuyla ve أُرُوضٌ [urûd] gelir hemzenin zammıyla ve أَرَضُونَ [aradûn] gelir fethateynle ve آرَاضٌ [ârâd] gelir, أَهْلٌ [ehl] ve آهَالٌ [âhâl] gibi ve أَرَاضِي [arâdî] gelir gayr-i kıyâs üzere, gûyâ ki آرَاضٌ [ârâd] cem’idir. Ve أَرْضٌ [ard] Davar kısmının ayaklarının aşağısına ıtlâk olunur. Ve her alçak ve aşağı nesneye ıtlâk olunur. Ve zükâm 'illetine denir; yukâlu: أَخَذَهُ الْأَرْضُ أَيِ الزُّكَامُ Ve silkinmeğe ve sarsılmağa denir, نُفْضَةٌ [nufdat] ma’nâsına. Ve titremeğe denir. Kâle’ş-şârih وَمِنْهُ قَوْلُ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا hأَزُلْزِلَتِ الْأَرْضُ أَمْ بِي أَرْضٌh أَيْ نُفْضَةٌ وَرِعْدَةٌ Ve 'Arablar kadh ve zemm ve düşnâm mevki’inde لاَ أَرْضَ لَكَ derler, لَا أُمَّ لَكَ dedikleri gibi.

s. 1. The back, the hinder side or face (of a thing). 2. The space behind (a thing). 3. The hinder or hindmost part (of a moving or occurring series). 4. The supplying pipe or hopper of a mill, that regulates the supply of grist.

اَلْأَرْضُ [el-erd] (hemzenin fethi ve râ’nın sükûnuyla) Yer, zemîn ma’nâsına, mü’ennes-i semâ’îdir, ism-i cinstir, vâhidinin hakkı أَرْضَةٌ demek idi velâkin demediler.

اَلْعَرْضُ [el-'ard] ('ayn’ın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Zâhir olmak; yukâlu: عَرَضَ لَهُ أَمْرُ كَذَا يَعْرِضُ إِذَا ظَهَرَ Ve عَرْضٌ ['ard] Her nesneyi bir kimseye i’lâm etmeğe de derler; yukâlu: عَرَضْتُ عَلَيْهِ أَمْرَ كَذَا Ve izhâr ma’nâsına da gelir; tekûlu: عَرَضْتُ لَهُ الشَّيْءَ إِذَا أَظْهَرْتَهُ لَهُ وَأَبْرَزْتَهُ إِلَيْهِ Ve عَرْضٌ ['ard] Bir nesneyi bir nesnenin mekânına bildirmeğe de derler; yukâlu: عَرَضْتُ لَهُ ثَوْبًا مَكَانَ حَقِّهِ وَعَرَضْتُ الْبَعِيرَ عَلَى الْحَوْضِ وَهُوَ مِنَ الْمَقْلُوبِ وَمَعْنَاهُ عَرَضْتُ الْحَوْضَ عَلَى الْبَعِيرِ Ve bir nesneyi gözden geçirdim demek ma’nâsına da gelir; yukâlu: عَرَضْتُ الْكِتَابَ وَعَرَضْتُ الْجُنْدَ عَرْضَ الْعَيْنِ إِذَا أَمْرَرْتَهُمْ عَلَيْكَ وَنَظَرْتَ مَا حَالُهُمْ Ve 'ûd ağacın micmere komağa da derler; yukâlu: عَرَضْتُ الْعُودَ عَلَى الْإِنَاءِ Ve kılıcı uyluğu üzerine komağa ya’nî takınmağa da derler; yukâlu: عَرَضَ السَّيْفَ عَلَى فَخِذِهِ يَعْرِضُهُ وَيَعْرُضُهُ Ya’nî bâb-ı sânîden ve bâb-ı evvelden gelir ve يَعْرُضُ bâb-ı evvelden gelmek bu ma’nâya mahsûstur. Ve kılıçtan geçirmek ma’nâsına da gelir; yukâlu: عَرَضْتُهُمْ عَلَى السَّيْفِ قَتْلًا Ve bir kimseye dev ve peri yürütmeğe de derler; yukâlu: عَرَضَتُ لَهُ الْغُولَ وَعَرِضْتُ مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالرَّابِعِ Ferrâ eyitti: مَرَّ بِي فُلَانٌ فَمَا عَرَضْتُ لَهُ derler ve مَا عَرِضْتُ dahi derler râ’nın fethi ve kesriyle ve لَا تَعْرِضُ لَهُ وَلَا تَعْرَضَ لَهُ derler râ’nın kesri ve fethiyle ki ikisi de lügat-ı ceyyidedir ve Mekke’ye ve Medîne’ye gelmeğe haresehumallâhu ta’âlâ ve etrâfına gelmeğe dahi derler; yukâlu: عَرَضَ الرَّجُلُ إِذَا أَتَى الْعَرُوضَ Ve عَرُوضٌ ['arûd] ('ayn-ı mühmelenin fethiyle) Mekke ve Medîne’den ve onlara karîb yerlerden 'ibârettir. Ve عَرْضٌ ['ard] Metâ’a dahi derler. Ve her nesne ki altından ve akçeden gayrıdır ona عَرْضٌ ['ard] derler ve altına ve akçeye عَيْنٌ ['ayn] derler. Ve Ebû 'Ubeyd eyitti: عَرُوضٌ ['arûd] şol metâ’lara dahi derler ki onlara keyl ve vezn girmeye ve hayvân ve 'akâr kısmı olmaya. Ve عَرْضٌ ['ard] Bir cins beze de derler, sevb-i mahsûs ma’nâsına. Ve عَرْضُ النَّاسِ ['ardu’n-nâs] Nâsın mâ-beyni demek. Ve عَرْضٌ ['ard] Dağın bir cânibine dahi derler ki 'asker-i 'azîm ona teşbîh olunup eydürler: مَا هُوَ إِلَّا عَرْضٌ مِنَ الْأَعْرَاضِ Ve عَرْضٌ ['ard] Arkırı ma’nâsına da gelir ki طُولٌ [tûl]ün mukâbilidir. Ve عَرْضٌ ['ard] Deveye arkırı dâg vurmağa da derler; tekûlu minhu: عَرَضَ بَعِيرَهُ عَرْضًا