(a. i.) : rütbece yükseklik büyüklük, şeref, şan.

(a. zf.) : üst, üzere.

(a. b. i.) : yücelik

d. [ita. ala] İtalyancadan me’hûz bazı tabirlerin başında bulunup “usulünce, tarzında” manasını ifade eder: alafranga = frenk usulünce; alaturka = türk tarzında.

fl. ar. [ulüvv’den mâzî müfred müzekker gâib.] Âlî ve bülend mertebe olsun: Hakk Celle ve Alâ hazretleri. [yalnız böyle duâ makâmında, tabîrât-ı Arabiyyede müsta‘meldir.]

interj. May (God) be exalted!

vn. & s. (for علاء ala’u) A being or becoming high, exalted; elevation, high dignity.

(before the definite article), aley (bofore a pronoun), prep. 1. On. 2. Against.

عَلَى ['alâ] (‘ayn’ın fethi ve elifin kasrıyla) Üç vech üzere gelir: Muberred eyitti: عَلَى lafzı ism ve fi’l ve harf mâ-beyninde müşterektir.Bu değildir ki ism harf kısmından yâ fi’l kısmından me’hûz ola, lâkin harf ile ism vâki’ olduğu kelâmda birbirinden mütemeyyiz olmaz, mâ-ba’dinde gelen ism mecrûr olduğu cihetten meselâ عَلَى زَيْدٍ ثَوْبٌ desen harfe ve isme muhtemel olur. Ve عَلَا زَيْدًا ثَوْبٌ desen kelime-i عَلَى fi’l olmağa müte’ayyen olur, عَلَا يَعْلُو dan. Ve Sîbeveyhi eyitti: عَلَى lafzının elifi vâv’dan münkalibdir, lâkin zamîr-i muttasıl olsa yâ’ya münkalib olur; tekûlu: عَلَيْكَ Ve ba’zı 'Arab onu hâli üzere terk edip zamîrde dahi elifle isti’mâl eder. Ve ba’zılar eyitti: Zamîrde elifle isti’mâl Belhâris b. Ka’b lügatidir. Ve عَلَى ['alâ] hurûf-ı cârredendir. Ve ism oldukta üzerine harf-i cerr dâhil olur; yukâlu: “غَدَتْ مِنْ عَلَيْهِ” أَيْ مِنْ فَوْقِهِ Ve harf-i cerr dâhil oldukta ism olması müte’ayyin olur, harf-i cerr harf-i cerr üzerine dâhil olmadığı için. Ve عَلَى [‘alâ] gâh فِي[fî] ma’nâsına olur, ke-kavlihim: كَانَ كَذَا عَلَى عَهْدِ فُلَانٍ أَيْ فِي عَهْدِهِ Ve gâh olur فِي dahi عَلَى mevzi’ine vaz’ olunur. Ve 'âmme-i hurûf-ı cârrenin hâli böyledir. Ve gâh olur عَلَى [‘alâ] مِنْ [min] kelimesinin mevzi’ine vaz’ olunur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ﴾ (المطففين، 2) أَيْ مِنَ النَّاسِ Ve gâh olur عَلَى['alâ] bâ ma’nâsına dahi gelir. Ve gâh olur عَلَيْكَ ['aleyke] إِلْزَمْ [ilzem] ma’nâsına dahi gelir; tekûlu: عَلَيْكَ زَيْدًا وَعَلَيْكَ بِزَيْدٍ مَعْنَاهُ الْزَمْ زَيْدًا