(a. i.) : 1) sıkma [parmaklarla], 2) dürtme. 3) ısırma. 4) yere çalma.

اَلْهَمْزُ [el-hemz] غَمْزٌ [gamz] vezninde ve mürâdifidir ki el ile yâ parmak ile sıkmak ma’nâsınadır; yukâlu: هَمَزَ الشَّيْءَ هَمْزًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا غَمَزَهُ Ve bir dar yere kıstırıp sıkıştırmak ma’nâsınadır; yukâlu: هَمَزَهُ إِذَا ضَغَطَهُ Hemze harfi bu ma’nâdan me’hûzdur ki mahrecinden sıkıntı ile hurûc eder. Ve bir nesne ile dürtmek ve batırmak ma’nâsınadır; yukâlu: هَمَزَهُ إِذَا نَخَسَهُ Ve öteye kakıvermek ma’nâsınadır; yukâlu: هَمَزَهُ إِذَا دَفَعَهُ Ve vurmak ma’nâsınadır; yukâlu: هَمَزَهُ إِذَا ضَرَبَهُ Ve ısırmak ma’nâsınadır; yukâlu: هَمَزَهُ إِذَا عَضَّهُ Ve kırmak ma’nâsınadır; yukâlu: هَمَزَهُ إِذَا كَسَرَهُ Ve işbu كَانَ النَّبِيُّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِذَا اسْتَفْتَحَ الصَّلَاةَ قَالَ hاَللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ مِنْ هَمْزِهِ وَنَفْثِهِ وَنَفْخِهِh hadîsinde vâki’ “hemz”-i şeytânı, Resûl-i ekrem 'aleyhi’s-selâm hazretleri mevt ile ya’nî cünûn ile tefsîr eylediler, zîrâ cünûn şeytânın kalb-i insânı dürtüp sıkmasından 'ârız olur. Ve هَمْزٌ [hemz] Yere çalmak ma’nâsınadır; tekûlu: هَمَزْتُ بِهِ الْأَرْضَ أَيْ صَرَعْتُهُ

vn. & s. 1. A squeezing, pressing; a squeeze with the hand. 2. A pronouncing a word with the slight hiatus called hemze. 3. A marking a letter ا، و, or ی with the orthographical sign hemze (ء).

اَلْهَمْزُ [el-hemz] (hâ’nın fethi ve mîm’in sükûnuyla) El ile bir nesneyi sıkmak, gerek elde sıkmak olsun gerek duvara sıkmak olsun; yukâlu: هَمَزْتُ الشَّيْءَ فِي كَفِّي Ve هَمْزٌ [hemz] Kelâmda hemze ile îrâd etmeğe dahi derler; yukâlu: هَمَزْتُ الْحَرْفَ فَانْهَمَزَ وَقِيلَ لِأَعْرَابِيٍّ أَتَهْمِزُ الْفَأَرَ فَقَالَ اَلسِّنَّوْرُ يَهْمِزُهَا Ya’nî فَارَةٌ lafzını hemze ile telaffuz eder misin dediklerinde hemzeyi sıkmak ma’nâsına haml edip onu pisi هَمْزٌ [hemz] eder dedi. Ve هَمْزٌ [hemz] Ta’yîb etmeğe dahi derler لَمْزٌ [lemz] ma’nâsına. Ve لَمْزٌ [lemz] def’ etmeğe ve darb etmeğe de derler.