conj. 1. Either; or. 2. Whether; or.

هَا [hâ] (elifin kasrıyla) Harf-i tenbîhtir. Ve gâh olur iki harf-i tenbîhin mâ-beynin cem’ edip هَا أَنْتُمْ هَؤُلَاءِ dersin tevkîden ve أَلَا يَا هَؤُلَاءِ dahi böyledir, zîrâ أَلَا dahi tahfîfiyle harf-i tenbîhtir. Ve هَا [hâ]-yı tenbîh hâlet-i nidâda أَيُّ kelimesinden ayrılmaz; tekûlu: يَا أَيُّهَا الرَّجُلُ وَلَا تَقُولُ يَا أَيُّ الرَّجُلُ Ve gâh olur هَا cevâb-ı nidâ vâki’ olur, bu takdîrce meddi ve kasrı câ’iz olur. Ve gâh olur هَاء [hâ’]-yı tenbîh ile kasem olunup لَا هَا اللهِ مَا فَعَلْتُ derler, لَا وَاللهِ ma’nâsına, هَا [hâ]yı vâv’dan bedel kılmakla. Dilersen هَا [hâ]dan sonra gelen elifi hazf edersin, dilersen isbât edersin. Ve ‘Arabların لَا هَا اللهِ ذَا dedikleri kelâmın aslı لَا وَاللهِ هَذَا dır, pes هَا [hâ] ile ذَا [zâ] mâ-beyni tefrîk olunup ismullâh mâ-beynine vaz’ olunup harf-i tenbîh ile cerr olunmuştur. Takdîr-i kelâm لَا وَاللهِ مَا فَعَلْتُ هَذَا dır, pes kelâm hazf ve ihtisâr olunmuştur kesret-i isti’mâlden ötürü ve هَا [hâ] takdîm olunmuştur: هَا هُوَ ذَا ve هَا أَنَا ذَا da takdîm olunduğu gibi. Bu zikr olunan Cevherî takriridir, lâkin hâ’yı tenbîh ile kasem câ’iz olduktan sonra, nitekim bu mes’eleden mukaddem zikr olunmuştur. هَذَا [hâzâ] kelimesi tefrîk olunmuştur demeğe hâcet olmaz, zîrâ kelâm-ı mezbûrun aslı لَا وَاللهِ ذَا olup vâv’dan bedel هَا [hâ]-yı tenbîh getirildi demek kifâyet eder, te’emmül oluna. Ve هَا [hâ] Gâh olur gâ’ib ve gâ’ibeden kinâye olur; tekûlu: ضَرَبَهُ وَضَرَبَهَا Ve هُوَ [huve] li’l-muzekkeri ve هِيَ [hiye] li’l-mu’ennesi. Ve هُوَ kelimesinin vâv’ını ve هِيَ kelimesinin yâ’sını feth üzere mebnî kıldılar, tâ ki nefs-i kelimeden olan vâv ve yâ ile sıla işbâ’ tarîkiyle olan vâv ve yâ’nın mâ-beyni fark ola; nahvu kavlike: رَأَيْتُهُو ve مَرَرْتُ بِهِيَ Zîrâ her mebnînin hakkı sükûn üzere binâ olunmadır, bir mâni’ ‘arız olmadıkça. Ve ‘ârız olan mâni’ üçtür: Biri ictimâ’-ı sâkineyndir, كَيْفَ ve أَيْنَ gibi. Ve ikincisi mebnî olan kelime harf-i vâhid üzere olmaktır, yâ-i zâ’ide gibi. Ve üçüncüsü onunla gayrın mâ-beyni fark olunsun diyedir, fi’l-i mâzî gibi ki isme müşâbeheti olduğundan ötürü hareket üzere mebnî kılındı, mâzî ile isme aslâ müşâbeheti olmayan kelimenin mâ-beyni fark etmeden ötürü. Ve o isme aslâ müşâbeheti olmayan sîga-i emr-i hâzırdır, إِفْعَلْ [if’al] gibi meselâ. Ve gâh olur وَهِيَ kelimesi zikr-i merci’ takaddüm etmeksizin îrâd olunur, nitekim şâ’irin “مَا هِيَ إِلَّا شَرْبَةٌ بِالْحَوْأَبِ” dediği kelâmında vâki’ olmuştur ki ehl-i Kûfe bu misilli zamîre şey’-i mechûlden kinâyedir demiştir. Ve ehl-i Basra قِصَّةٌ [kissat] ile te’vîl etmişlerdir. Ve حَوْأَبٌ [hav’eb] hâ-i mühmele ile جَوْرَبٌ [cevreb] vezni üzere Basra yolunda bir suyun ismidir. Ve gâh olur هُوَ kelimesinin vâv’ı zarûret-i şi’rden ötürü hazf olunur, nitekim şâ’irin “فَبَيْنَاهُ يَشْرِي رَحْلَهُ” kavlinde vâki’ olmuştur. Ve هِيَ kelimesinin dahi yâ’sı hafz olunur, nitekim şâ’irin “دَارٌ لِسُعْدَى إِذْهِ مَنْ هَوَاكَا” kavlinde vâki’ olmuştur. Ve gâh olur zarûret için vâv’ı hazf ettiklerinden gayrı mâ-kablinin zammın dahi hazf ederler meselâ لَهُوَ demek mahallinde لَهْ derler hâ’nın sükûnuyla. Ahfeş eyitti: Bu Ezdu’s-Serât kabîlesi lügatında kesîrdir. Ferrâ eyitti: ‘Arab tâ’ifesi her tâ-i te’nîsi hâlet-i vakfta هَا kılar illâ tayyi’ kabîlesi ki onlar tâ üzere vakf edip هَذِهِ أُمَّتْ وَجَارِيَتْ وَطَلْحَتْ derler. Ve kaçan nüdbeye هَا dâhil kılsan hâlet-i vakfta sâbit kılıp hâlet-i vaslda hazf edersin. Ve gâh olur zarûret-i şi’r için hâlet-i vaslda dahi sâbit kılıp harf-i aslî gibi mazmûm kılarlar ve meksûr kılması dahi câ’izdir, iltikâ-i sâkineynden ötürü. Bu zikr olunan Kûfiyyûn kavlidir, ba’zı eş’ârda vâki’ olduğuna binâ’en. Ve Basriyyûn katında mezkûr câ’iz değildir ve delîl kılınan eş’âr ehl-i Basra katında huccet olmaz asldan hâric olduğuna binâ’en ve zarûret-i şi’riyye asla muvâfakat katında makbûle olur. Ve gâh olur hâlet-i vakfta هَا ziyâde olur, هَا [hâ]nın mâ-kablinde olan harf müteharrik olduğın beyân için لِمَهْ ve سُلْطَانِيَهْ ve مَالِيَهْ Ve ثُمَّ مَهْ gibi ki aslında ثُمَ مَاذَا idi. Ve bu makûle هَا gâh olur zarûret-i şi’r için dahi gelir, nitekim şâ’irin “هُمُ الْقَائِلُونَ الْخَيْرَ وَالْآمِرُونَهُ || إِذَا مَا خَشُوا مِنْ مُعْظَمِ الْأَمْرِ مُفظِعَا” dediği şi’rinde vâki’ olmuştur ki şâ’ir bunu هَا izmâr mecrâsına cârî kılmıştır. Bu zikr olunan Cevherî takrîridir lâkin اَلْآمِرُونَهُ kelimesinde olan هَا zamîrdir, خَيْر [hayr]a râci’dir, hazf ve îsâl kabîlindendir, takdîr-i kelâm اَلْآمِرُونَ بِهِ dir denilse ba’îd olmazdı. Ve gâh olur هَا hemzede bedel olur, أَرَاقَ ile هَرَاقَ gibi. Ve هَاءِ [hâ’] (elifin meddi ve hemzenin kesr üzere binâsı ile) Bir kelimedir ki deveyi zecr etmek için isti’mâl olunur. Ve elifin kasrı dahi câ’izdir.

vulg. he, The thirtieth letter of the Turkish and Persian, and twenty seventh of the Arabic alphabet. Its phonetic value, as a consonant, is that of h, being the soft aspirate, as ح is the hard. Care must always be taken to sound this aspirate, but there are no words of Turkish origin that end with an aspirate ه .As a vowel, ه has the phonetic value of e or a. As a final vowel in an Arabic word, it always replaces a letter ة, the sign of the feminine or of unity.The medial vowel ه is never joined to the following consonant; as, باقەجق; كرەلر; اودەیە. But the aspirate consonantal ه is joined to syllables which may be suffixed; as, راهلر rahler, شاهڭ şahin, پادشاهلری padişahları.The letter ه has the numeric value of 5 in chronograms and in astronomical formulae.In Arabic grammar the only uses of the letter ه, representing a final ة, is to form the feminine and the noun of unity. At the end of Persian words, (1) it gives a substantive a secondary or special meaning; as: دستە deste, دندانە dendâne, (2) it forms adjectives of periods of time; as: روزە rûze, سالە sâle. In Turkish verbs it forms the optative and the fifth gerund; as كلە، باقە .

vulg. he, s. Name of the letter ه .

interj. 1. Well ! What now! 2. There! 3. See! 4. Now! 5. Have a care! 6. Quick! 7. On! 8. Ha! .

ha. 1. Tenbîh ve ihtâr beyân eder: hâ! Bir daha yapma hâ! Ben öyle şey istemem, sakın gitme hâ! 2. Teşvîk ve ta’cîl için: ha! Yürüyün; ha! Bakalım: ha! Bre. 3. Suâl için: geldi ha? Öyle ha? 4. Sonradan hatıra gelen şey hakkında kullanılır: hâ! Size bir şey söyleyecektim; hâ! Sahîh öyle idi. 5. İşâret beyân eder, işte, na: hâ! Sizin aradığınız adam; hâ! Budur. 6. Taaccüp ve istiğrâb beyân eder: hâ! Ne güzel şey, ne büyük ağaç. Tasdîk için, evet:gelir misin? Hâ.

ha. 1. Tenbîh ve ihtâr beyân eder: hâ! Bir daha yapma hâ! Ben öyle şey istemem, sakın gitme hâ! 2. Teşvîk ve ta’cîl için: ha! Yürüyün; ha! Bakalım: ha! Bre. 3. Suâl için: geldi ha? Öyle ha? 4. Sonradan hatıra gelen şey hakkında kullanılır: hâ! Size bir şey söyleyecektim; hâ! Sahîh öyle idi. 5. İşâret beyân eder, işte, na: hâ! Sizin aradığınız adam; hâ! Budur. 6. Taaccüp ve istiğrâb beyân eder: hâ! Ne güzel şey, ne büyük ağaç. Tasdîk için, evet:gelir misin? Hâ.

(f. e.) : T. cemi (* çoğul) edatı. Esb-hâ : atlar. Kazâ-hâ : kazalar. Seg-hâ : köpekler., gibi. 2) zm. 0.

ha. 1. Tenbîh ve ihtâr beyân eder: hâ! Bir daha yapma hâ! Ben öyle şey istemem, sakın gitme hâ! 2. Teşvîk ve ta’cîl için: ha! Yürüyün; ha! Bakalım: ha! Bre. 3. Suâl için: geldi ha? Öyle ha? 4. Sonradan hatıra gelen şey hakkında kullanılır: hâ! Size bir şey söyleyecektim; hâ! Sahîh öyle idi. 5. İşâret beyân eder, işte, na: hâ! Sizin aradığınız adam; hâ! Budur. 6. Taaccüp ve istiğrâb beyân eder: hâ! Ne güzel şey, ne büyük ağaç. Tasdîk için, evet:gelir misin? Hâ.

pers. & poss. pron., fem. of ه (dual هما, pl. هن) 1. Her; it. 2. Her; its.