(a. ha.) : Osmanlı alfabesinin otuzuncu harfi olup, “hâ-i hevvez"veya"hâ-i resmiyye” denilen ve “ebced” hesabında beş sayısının karşılığı olan harfin adı.

is. “ه he” harfinin ism-i Arabîsi; سكته هاء hâ’-i sekte, رسميه هاء hâ’-i resmiye = kelimenin âhirinde olup fethayı takviye eden “ه he” harfi: فاطمه Fâtıma, بنده bende gibi.

هَاءَ [hâ’e] (جَاءَ [câ’e] vezninde) Kelime-i telbiyedir, ya’nî nidâ olunan kimsenin savt-ı icâbetinden hikâyedir ki bizim lisânımızda dahi hemzenin sükûnuyla ve hemzesiz îrâd olunur ve fîhi kâle’ş-şâ’ir: “لاَ بَلْ يُجِيبُكَ حِيَن تَدْعُو بِاسْمِهِ || فَيَقُولُ هَاءَ وَطَالَمَا لَبَّــــى” Ya’nî “Hâl öylece değildir, belki sen onu ismiyle çağırdıkta sana icâbet edip هَاءَ [hâ’e] ya’nî لَبَّيْكَ [lebbeyk] diye telbiye eder ve kemâl-i inkıyâd ve icâbetinden uzun uzadı pek çok telbiye eder.” Mü’ellifin şâhid iradı, Sagânî Tekmile’de mütevakkıf olmakla onu redde mebnîdir. Ve هَاءَ [hâ’e] (kezâlik جَاءَ [câ’e] vezninde) İsm-i fi’l-i emr olur, هَاكَ [hâ-ke] ma’nâsına ki خُذْ [huz] ma’nâsınadır ve gâhî kâf-ı hitâbla zikr olunup tasarruf ederler, خُذْ أَنْتَ [huz ente] ma’nâsına ve gâhî kâf’tan müstagnî olup âhirinde olan hemzeden tasarruf ederler. Müfredinde هَاءَ [hâ’e] derler; tesniye müzekkerinde هَاؤُمَا [hâ’umâ] derler ve cem’-i müzekkerinde هَاؤُمْ [hâ’um] derler ve müfred mü’ennesinde هَاءِ [hâ’i] derler bilâ-yâ’in hemzenin kesriyle ve tesniye mü’ennesinde هَاؤُمَا [hâ’umâ] derler ve cem’-i mü’ennesinde هَاؤُنَّ [hâ’unne] derler nûn-ı müşeddede ile. Ve bunda bir lügat dahi vardır ki هَأْ يَا رَجُلُ [he’ yâ reculu] derler hemze-i sâkine ile هَعْ [ha’] vezninde; bunun aslı هَاءْ [hâ’] idi هَاعْ [hâ’] vezninde, ictimâ’-ı sâkineyne mebnî elif sâkıt olmuştur; mü’ennesinde هَائِي [hâ’î] denir هَاعِي [hâ’î] vezninde ve tesniyelerinde هَاءَا [hâ’â] denir هَاعَا [hâ’â] gibi. Ve cem’-i mü’ennesinde هَأْنَ [he’ne] denir هَعْنَ [ha’ne] vezninde, zâhiren cem’-i müzekkeri yine هَاؤُمْ [hâ’um] olmaktır.

اَلْهَاءُ [el-hâ’] elifin meddiyle hurûf-ı mu’cemedendir, ya’nî bî-ma’nâ olan hurûf-ı hecâdandır. Ve gâh olur هَا hurûf-ı ziyâdeden olur.