vn. & s. A being happy; happiness.

s. (pl. انعام, pl. pl. اناعیم) Cattle; especially, camels.

d. ar. Ne güzel, ne a’lâ, zihî: الوسيله نعم ni’me’l-vesîle = ne güzel vesîle. التصادف نعم ni’me’t-tesâdüf = ne güzel tesâdüf. المطلوب نعم ni’me’l-matlûb = tam aradığımız.

نُعْمٌ [Nu’m] (nûn’un zammıyla) Rahabetu İbn Mâlik b. tavk kazâsında bir mevzi’dir. Ve bir hatun ve dört mevzi’ ismidir.

اَلنَّعَامَةُ [en-ne’âmet] (سَحَابَةٌ [sehâbet] vezninde) Devekuşuna denir. Mü’ennestir ve müzekker olur; نَعَامٌ [ne’âm] ondan ism-i cinstir, müfred ve cem’e ıtlâk olunur; ve minhu’l-meselu: “أَنْتَ كَصَاحِبَةِ النَّعَامَةِ” Aslı budur ki nisvân-ı 'Arabdan biri bî-kes ve bî-nevâ olmakla umûr ve husûsunu 'aşîret ve cîrânları ta’ahhüd ederler idi. Bir gün sahrâda geşt ü güzâr ederken bir devekuşu gördü ki صُعْرُورٌ [su’rûr] dedikleri samg-ı galîzi ekl eylemekle boğazında tıkanıp kaldığından harekete bî-mecâl olmuş yatar. Hemân varıp ahz ve yaşmağıyla bir ağaca bend eyledikten sonra min-ba’d bir tarafa nakl ve irtihâl husûsunda cîrânımın develerine ihtiyâcım kalmadı, bâr u büngâhımı buna tahmîl ederim diyerek memnûnen obaya gelip lisân-ı istignâ ile “مَنْ كَانَ يَحُفُّنَا وَيَرُفُّنَا فَلْيَتَّرِكْ” Ya’nî “Bu ana kadar umûrumu ta’ahhüd ve bana 'avn ve ihsân edenler, min-ba’d ferâgat eylesinler!” diye bülend âvâz ile nidâ eyledi. Ba’dehu çadırını yıkıp esâs u resâsını ne hâl ise ne’âmeti bend eylediği şecer yanına îsâl etti. Meger ne’âmet boğazında kalan gussayı yutup ve bir takrîble benden halâs olmuş olmakla şimdi mezbûre bu hâli gördükte hayrân ve nâdim ve peşîmân olup kaldı, Payas’a pirince giderken evdeki bulgurdan çıktı. Hem ne’âmetten mahrûm ve hem ehl ve kabîlenin i’ânetinden me’yûs oldu. Mesel-i mezbûr i’timâd olunmayacak nesneye i’timâd ile haybet ve hüsrâna dûçâr olan kimse hakkında darb olunur. Mütercim der ki Râgib’in beyânına göre deveye teşbîhle bu kuşa نَعَامَةٌ [ne’âmet] ıtlâk eylediler ki نَعَمٌ [ne’am] lafzından ahz ve deveden başka olduğundan tagyîr-i sûretle نَعَامَةٌ [ne’âmet] dediler. Ve نَعَامَةٌ [ne’âmet] ve نَعَامٌ [ne’âm] Beyâbâna denir. Ve şol ağaca denir ki kuyunun iki cânibinde olan mîller üzere arkuru korlar ki dolap oku ta’bîr olunur. Ve نَعَامَةُ [Ne’âmet] Yedi re’s feres ismidir ki hâris b. 'Abbâd ve hâlid b. Nadle el-Esedî ve Mirdâs b. Mu’âz el-Cuşemî feresidir ki bu صَمْعَرٌ [Sam’ar] nâm kısrağın dişi dölüdür. Ve ‘Uyeyne b. Evs el-Mâlikî ve Musâfi’ b. 'Abdul’azîz ve el-Munfecir el-guberî ve karrâs el-Ezdî feresleridir. Ve نَعَامَةٌ [ne’âmet] Ayağa yâhûd tabana ıtlâk olunur. Ve dağ tepesinde sâyebân gibi binâ olunmuş salaç makûlesine denir ki su’ûd edenlere istirâhat için binâ ederler. Ve نَعَامَةُ الْفَرَسِ [ne’âmetu’l-feres] atın dimâgına yâhûd ağzına denir. Ve yola denir, tarîk ma’nâsına. Ve nefs ve zât ma’nâsınadır. Ve ferah ve sürûr ma’nâsınadır. Ve ikrâm ma’nâsınadır. Ve çabuk ve müsta’cil olan peyk ve sâ’îye denir. Ve kuyunun içinde domalıp duran yerli kayaya denir. Ve baldırda incik kemiğine denir. Ve zulmet ma’nâsınadır. Ve cehl ve nâdânî ma’nâsınadır. Ve beyâbânda ‘alâmet için nasb olunan nişâna denir. Ve kuyu üzere durup halka su çekip veren adama denir. Ve dimâgı ihâta eden ince deriye denir. Ve Necd ülkesinde bir mevzi’ adıdır. Ve نَعَامَةٌ [ne’âmet] Cemâ’at-i insânîye denir; ve minhu kavluhum: شَالَتْ نَعَامَتُهُمْ Niteki “ش،و،ل” mâddesinde beyân olundu. Ve نَعَامَةٌ [ne’âmet] hîre ülkesinde hükümrân olanların ‘alem-i mahsûsudur, تُبَّعٌ [tubba’]-ı Yemen ve نَجَاشِي [necâşî]-i habeşe gibi. Ve Beyhes nâm kimsenin lakabıdır. Ve Ebû Ne’âme, katarî b. el-Fucâ’e lakabıdır. Ve Ne’âme ed-dabbî ashâbdandır.

is. cm. ar. fd. Ni’met. ba. نعمت Ni’met.

(a. i. ni’met’fn c.) : nimetler. Veliyy-ün-niam : lûtufta bulunan insan.

(a. e.) : 1) evet, pek güzel, hay hay; öyledir. L§ ve neam : evet ve hayır; evet ve hayır demeyip susma. 2) (c. : en’âm) deve, öküz, koyun gibi dört ayaklı hayvan.

d. ar. Evet, belâ, hay hay: “lâ” ve “ne’am” bir şey söylemedi. [lisânımızda hemen yalnız bu tâbirde müsta’meldir.]

نِعْمَ [ni’me] ve بِئْسَ [bi’se] kelimeleri ki ef’âl-i medh ü zemm kısmındandır, نِعْمَ [ni’me] medh ve بِئْسَ [bi’se] zemm içindir. Bunlarda dört lügat var: 1) نَعِمَ [ne’ime]dir nûn’un fethi ve 'ayn’ın kesri ki عَلِمَ ['alime] vezninde. 2) نِعِمَ [ni’ime]dir kesreteynle. 3) نِعْمَ [ni’me]dir nûn’un kesri ve 'ayn’ın sükûnuyla. 4) [نَعْمَ] nûn’un fethi ve 'ayn’ın sükûnuyla. بِئْسَ [bi’se] kelimesi dahi bu minvâl üzeredir. Ve bunlar mutasarrıf değillerdir. Ve ‘Arablar إِنْ فَعَلْتَ فَبِهَا وَنِعْمَتْ derler, vakfen ve vaslen âhirinde olan tâ’ harfi sâkinen sâbit olur, zîrâ tâ-i te’nîstir; فَبِهَا kelimesinde zamîr mu’ayyen olan خَصْلَةٌ [haslet] lafzına râci’dir فَبِالْخَصْلَةِ وَنِعْمَتْ هِيَ sebkindedir. Ve gâh olur ki نِعْمَ kelimesine مَا lâhık olup onunla sıladan iktifâ olunur ve ba’zen 'ayn’ı meftûh olur; tekûlu: دَقَقْتُهُ دَقًّا نِعِمَّا بِكَسْرِ النُّونِ وَالْعَيْنِ أَيْ نِعْمَ مَا دَقَقْتُهُ