s. 1. A place by which to reach a commanding position. 2. A commanding place whence one can see and inform himself. 3. A means of accomplishment.

a. (fem. مطلعە) 1. (A heavenly body) that rises above the horizon. 2. That comes or comes suddenly on one. 3. That looks down from a commanding place. 4. That becomes aware or informed. 5. (for مضطلع, for مضتلع) Able, capable.

اَلطُّلُوعُ [et-tulû’] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) ve اَلْمَطْلَعُ [el-matla’] (مَقْعَدٌ [mak’ad] vezninde) ve اَلْمَطْلِعُ [el-matli’] (مَنْزِلٌ [menzil] vezninde) Yıldız ve güneş zuhûr eylemek ma’nâsınadır ki doğmak ta’bîr olunur; yukâlu: طَلَعَ الْكَوْكَبُ وَالشَّمْسُ طُلُوعًا وَمَطْلَعًا وَمَطْلِعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا ظَهَرَ Ve طُلُوعٌ [tulû’] Bir nesneye vâkıf olup bilmek ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki o nesneye müsta’lî olmakla zabt eylemiş olur; yukâlu: طَلَعَ عَلَى الْأَمْرِ طُلُوعًا إِذَا عَلِمَهُ Ve nâgehânî çıkagelmek ma’nâsına müsta’meldir; tekûlu: طَلَعَ فُلاَنٌ عَلَيْنَا طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّالِثِ أَيْ أَتَانَا يَعْنِي هَجَمَ وَفَاجَأَ Ve عَنْ ile gâ’ib olmak ma’nâsına müsta’mel olur ki zıdd olur; yukâlu: طَلَعَ عَنْهُمْ إِذَا غَابَ Lâkin zıddiyyeti manzûrun fîhtir. Ve çocuğun dişleri yarıp uçları belirmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَتْ سِنُّ الصَّبِيِّ إِذَا بَدَتْ شَبَاتُهَا Ve bir yere yetişmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ أَرْضَهُمْ إِذَا بَلَغَهَا Ve hurmânın tomurcuğu çıkıp görünmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ النَّخْلُ إِذَا خَرَجَ طَلْعُهُ Ve bir kimse kendi diyârına kasd ve 'azîmet eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ بِلاَدَهُ إِذَا قَصَدَهَا Ve yüksek mahalle çıkmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ الْجَبَلَ وَطَلِعَ طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالرَّابِعِ إِذَا عَلاَهُ

s. (pl. مطالع) 1. A place or time of rising of a heavenly body or point above the eastern horizon. 2. A means by which a matter promises to become accomplished. 3. An opening distich of a poem composed in the Arabian style, having in its two first hemistichs the same rhyme as in all the other distichs. 4. (mystics) A manifestation of God to a saint as he recites the Qur’an.

اَلطُّلُوعُ [et-tulû’] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) ve اَلْمَطْلَعُ [el-matla’] (مَقْعَدٌ [mak’ad] vezninde) ve اَلْمَطْلِعُ [el-matli’] (مَنْزِلٌ [menzil] vezninde) Yıldız ve güneş zuhûr eylemek ma’nâsınadır ki doğmak ta’bîr olunur; yukâlu: طَلَعَ الْكَوْكَبُ وَالشَّمْسُ طُلُوعًا وَمَطْلَعًا وَمَطْلِعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا ظَهَرَ Ve طُلُوعٌ [tulû’] Bir nesneye vâkıf olup bilmek ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki o nesneye müsta’lî olmakla zabt eylemiş olur; yukâlu: طَلَعَ عَلَى الْأَمْرِ طُلُوعًا إِذَا عَلِمَهُ Ve nâgehânî çıkagelmek ma’nâsına müsta’meldir; tekûlu: طَلَعَ فُلاَنٌ عَلَيْنَا طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّالِثِ أَيْ أَتَانَا يَعْنِي هَجَمَ وَفَاجَأَ Ve عَنْ ile gâ’ib olmak ma’nâsına müsta’mel olur ki zıdd olur; yukâlu: طَلَعَ عَنْهُمْ إِذَا غَابَ Lâkin zıddiyyeti manzûrun fîhtir. Ve çocuğun dişleri yarıp uçları belirmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَتْ سِنُّ الصَّبِيِّ إِذَا بَدَتْ شَبَاتُهَا Ve bir yere yetişmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ أَرْضَهُمْ إِذَا بَلَغَهَا Ve hurmânın tomurcuğu çıkıp görünmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ النَّخْلُ إِذَا خَرَجَ طَلْعُهُ Ve bir kimse kendi diyârına kasd ve 'azîmet eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ بِلاَدَهُ إِذَا قَصَدَهَا Ve yüksek mahalle çıkmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ الْجَبَلَ وَطَلِعَ طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالرَّابِعِ إِذَا عَلاَهُ

sıf. ar. s. Muttali‘a. [tulû‘’dan if. ifti‘âl] bir işe ıttılâı olan, haberdâr, malûmâtlı: hakîkat-i hâle muttali olamadım.

(a. s. tulû’dan) : öğrenmiş, haber almış, bilgili, haberli [olan]

(a. i. tulû’dan c. : matâli’) : 1) tulü’ edecek, doğacak yer. 2) Güneş ve şâir yıldızların doğması. 3) ed. kasîde veya gazelin kafiyeli olan ilk beyti. Hüsn-i matla’ : ed. gazelde matla’dan sonra gelen güzel renkli beyit,

iz. ar. cm: matâli‘. [tulû‘’dan im. masdar-ı mîmî] 1. Güneşin veya diğer bir kevkebin doğması; tulû‘. 2. Şems ve kevâkibin doğdukları mahal. 3. ed. [arûzda] bir kasîde veya gazelin ilk beyti.

اَلْمُطَّلَعٌ [el-muttala’] (teşdîd-i tâ’yla مُدَّخَرٌ [muddehar] vezninde) إِطِّلاَعٌ [ittilâ’]dan ism-i mekândır, إِطِّلاَعٌ [ittilâ’] olunacak semt ve mahalle denir. Bu münâsebetle bir işin şürû’ edecek ve teşebbüs ve temşît verecek münâsib semt ve mahalline ıtlâk olunur; yukâlu: مَا لِهَذَا الْأَمْرِ مُطَّلَعٌ أَيْ مَأْتًى يَعْنِي وَجْهٌ يُؤْتَى إِلَيْهِ Ve مُطَّلَعٌ [muttala’] Bir yüksek yerden aşağıya bakıp muttali’ olacak mevzi’e denir; ve minhu kavlu ‘Ömer radıyallâhu ‘anhu: “لَوْ أَنَّ لِي مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا لاَفْتَدَيْتُ بِهِ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ” Ya’nî “Hîta-i arzda kâ’in cemî’-i emvâl ü eşyâ’ benim olsa hevl-i مُطَّلَعٌ [muttala’]ı müşâhede eylememeğe mukâbili cemlesini verir idim.” Pes mevt ‘akibinde kendisine havâle ve müşrif ve müstevlî olan emr-i şedîd-i âhireti mevzi’-i إِطِّلاَعٌ [ittilâ’] olan mahall-i refî’ ü ‘âlîye teşbîh eylemiştir. Ve fi’l-hadîsi: “مَا نَزَلَ مِنَ الْقُرْآنِ آيَةٌ إِلاَّ لَهَا ظَهْرٌ وَبَطْنٌ وَلِكُلِّ حَرْفٍ حَدٌّ وَلِكُلِّ حَدٍّ مُطَّلَعٌ” أَيْ مَصْعَدٌ يُصْعَدُ إِلَيْهِ مِنْ مَعْرِفَةِ عِلْمِهِ Ya’nî “kur’ân-ı kerîm’den bir âyet nâzil olmadı illâ o âyet bir vech-i zâhirîyi ve bir vech-i bâtinîyi müştemildir. Ve her hurûfun bir haddi ve her haddinin bir muttala’ olacak semt ve mahalli vardır ki onu bilmek rütbesine o semt ve mahalden kasd ve mübâderet olunur.”