s. (pl. مطالع) 1. A place or time of rising of a heavenly body or point above the eastern horizon. 2. A means by which a matter promises to become accomplished. 3. An opening distich of a poem composed in the Arabian style, having in its two first hemistichs the same rhyme as in all the other distichs. 4. (mystics) A manifestation of God to a saint as he recites the Qur’an.

s. 1. A place by which to reach a commanding position. 2. A commanding place whence one can see and inform himself. 3. A means of accomplishment.

اَلطُّلُوعُ [et-tulû’] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) ve اَلْمَطْلَعُ [el-matla’] (مَقْعَدٌ [mak’ad] vezninde) ve اَلْمَطْلِعُ [el-matli’] (مَنْزِلٌ [menzil] vezninde) Yıldız ve güneş zuhûr eylemek ma’nâsınadır ki doğmak ta’bîr olunur; yukâlu: طَلَعَ الْكَوْكَبُ وَالشَّمْسُ طُلُوعًا وَمَطْلَعًا وَمَطْلِعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا ظَهَرَ Ve طُلُوعٌ [tulû’] Bir nesneye vâkıf olup bilmek ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki o nesneye müsta’lî olmakla zabt eylemiş olur; yukâlu: طَلَعَ عَلَى الْأَمْرِ طُلُوعًا إِذَا عَلِمَهُ Ve nâgehânî çıkagelmek ma’nâsına müsta’meldir; tekûlu: طَلَعَ فُلاَنٌ عَلَيْنَا طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّالِثِ أَيْ أَتَانَا يَعْنِي هَجَمَ وَفَاجَأَ Ve عَنْ ile gâ’ib olmak ma’nâsına müsta’mel olur ki zıdd olur; yukâlu: طَلَعَ عَنْهُمْ إِذَا غَابَ Lâkin zıddiyyeti manzûrun fîhtir. Ve çocuğun dişleri yarıp uçları belirmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَتْ سِنُّ الصَّبِيِّ إِذَا بَدَتْ شَبَاتُهَا Ve bir yere yetişmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ أَرْضَهُمْ إِذَا بَلَغَهَا Ve hurmânın tomurcuğu çıkıp görünmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ النَّخْلُ إِذَا خَرَجَ طَلْعُهُ Ve bir kimse kendi diyârına kasd ve 'azîmet eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ بِلاَدَهُ إِذَا قَصَدَهَا Ve yüksek mahalle çıkmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ الْجَبَلَ وَطَلِعَ طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالرَّابِعِ إِذَا عَلاَهُ

اَلْمُطَّلِعُ [el-muttali’] (teşdîd-i tâ’ ve ism-i fâ’il bünyesiyle) Kavî ve zûr-mend ve zeber-dest ve kâhir adama ıtlâk olunur; yukâlu: رَجُلٌ مُطَّلِعٌ أَيْ قَوِيٌّ عَالٍ قَاهِرٌ Ve bir nesneye vâkıf ve âgâh olan adama denir; ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿هَلْ أَنْتُمْ مُطَّلِعُونَ فَاطَّلَعُ﴾ أَيْ هَلْ أَنْتُمْ تُحِبُّونَ أَنْ تَطَّلِعُوا فَتَعْلَمُوا أَيْنَ مَنْزِلَتُكُمْ مِنْ مَنْزِلَةِ الْجَهَنَّمِيِّينَ فَاطَّلَعَ الْمُسْلِمُ فَرَأَى قَرِينَهُ فِي سَوَاءِ الْجَحِيمِ أَيْ فِي وَسَطِ الْجَحِيمِ وَقَرَأَ جَمَاعَاتٌ مُطْلِعُونَ كَمُحْسِنُونَ فَأُطْلِعَ عَلَى بِنَاءِ الْمَجْهُولِ مِنْ بَابِ الْإِفْعَالِ

اَلطُّلُوعُ [et-tulû’] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) ve اَلْمَطْلَعُ [el-matla’] (مَقْعَدٌ [mak’ad] vezninde) ve اَلْمَطْلِعُ [el-matli’] (مَنْزِلٌ [menzil] vezninde) Yıldız ve güneş zuhûr eylemek ma’nâsınadır ki doğmak ta’bîr olunur; yukâlu: طَلَعَ الْكَوْكَبُ وَالشَّمْسُ طُلُوعًا وَمَطْلَعًا وَمَطْلِعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا ظَهَرَ Ve طُلُوعٌ [tulû’] Bir nesneye vâkıf olup bilmek ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki o nesneye müsta’lî olmakla zabt eylemiş olur; yukâlu: طَلَعَ عَلَى الْأَمْرِ طُلُوعًا إِذَا عَلِمَهُ Ve nâgehânî çıkagelmek ma’nâsına müsta’meldir; tekûlu: طَلَعَ فُلاَنٌ عَلَيْنَا طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّالِثِ أَيْ أَتَانَا يَعْنِي هَجَمَ وَفَاجَأَ Ve عَنْ ile gâ’ib olmak ma’nâsına müsta’mel olur ki zıdd olur; yukâlu: طَلَعَ عَنْهُمْ إِذَا غَابَ Lâkin zıddiyyeti manzûrun fîhtir. Ve çocuğun dişleri yarıp uçları belirmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَتْ سِنُّ الصَّبِيِّ إِذَا بَدَتْ شَبَاتُهَا Ve bir yere yetişmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ أَرْضَهُمْ إِذَا بَلَغَهَا Ve hurmânın tomurcuğu çıkıp görünmek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ النَّخْلُ إِذَا خَرَجَ طَلْعُهُ Ve bir kimse kendi diyârına kasd ve 'azîmet eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ بِلاَدَهُ إِذَا قَصَدَهَا Ve yüksek mahalle çıkmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: طَلَعَ الْجَبَلَ وَطَلِعَ طُلُوعًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالرَّابِعِ إِذَا عَلاَهُ

sıf. ar. s. Muttali‘a. [tulû‘’dan if. ifti‘âl] bir işe ıttılâı olan, haberdâr, malûmâtlı: hakîkat-i hâle muttali olamadım.

(a. s. tulû’dan) : öğrenmiş, haber almış, bilgili, haberli [olan]

(a. i. tulû’dan c. : matâli’) : 1) tulü’ edecek, doğacak yer. 2) Güneş ve şâir yıldızların doğması. 3) ed. kasîde veya gazelin kafiyeli olan ilk beyti. Hüsn-i matla’ : ed. gazelde matla’dan sonra gelen güzel renkli beyit,

iz. ar. cm: matâli‘. [tulû‘’dan im. masdar-ı mîmî] 1. Güneşin veya diğer bir kevkebin doğması; tulû‘. 2. Şems ve kevâkibin doğdukları mahal. 3. ed. [arûzda] bir kasîde veya gazelin ilk beyti.

اَلْمُطَّلَعٌ [el-muttala’] (teşdîd-i tâ’yla مُدَّخَرٌ [muddehar] vezninde) إِطِّلاَعٌ [ittilâ’]dan ism-i mekândır, إِطِّلاَعٌ [ittilâ’] olunacak semt ve mahalle denir. Bu münâsebetle bir işin şürû’ edecek ve teşebbüs ve temşît verecek münâsib semt ve mahalline ıtlâk olunur; yukâlu: مَا لِهَذَا الْأَمْرِ مُطَّلَعٌ أَيْ مَأْتًى يَعْنِي وَجْهٌ يُؤْتَى إِلَيْهِ Ve مُطَّلَعٌ [muttala’] Bir yüksek yerden aşağıya bakıp muttali’ olacak mevzi’e denir; ve minhu kavlu ‘Ömer radıyallâhu ‘anhu: “لَوْ أَنَّ لِي مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا لاَفْتَدَيْتُ بِهِ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ” Ya’nî “Hîta-i arzda kâ’in cemî’-i emvâl ü eşyâ’ benim olsa hevl-i مُطَّلَعٌ [muttala’]ı müşâhede eylememeğe mukâbili cemlesini verir idim.” Pes mevt ‘akibinde kendisine havâle ve müşrif ve müstevlî olan emr-i şedîd-i âhireti mevzi’-i إِطِّلاَعٌ [ittilâ’] olan mahall-i refî’ ü ‘âlîye teşbîh eylemiştir. Ve fi’l-hadîsi: “مَا نَزَلَ مِنَ الْقُرْآنِ آيَةٌ إِلاَّ لَهَا ظَهْرٌ وَبَطْنٌ وَلِكُلِّ حَرْفٍ حَدٌّ وَلِكُلِّ حَدٍّ مُطَّلَعٌ” أَيْ مَصْعَدٌ يُصْعَدُ إِلَيْهِ مِنْ مَعْرِفَةِ عِلْمِهِ Ya’nî “kur’ân-ı kerîm’den bir âyet nâzil olmadı illâ o âyet bir vech-i zâhirîyi ve bir vech-i bâtinîyi müştemildir. Ve her hurûfun bir haddi ve her haddinin bir muttala’ olacak semt ve mahalli vardır ki onu bilmek rütbesine o semt ve mahalden kasd ve mübâderet olunur.”