(a. i.) : 1) su katılmamış, hâlis süt. 2) hâlis, katkısız, sâde; tam. Hikmet-i mahzâ : tam bir hikmet.

sıf. ar. s. Mahz ve mahza. Sırf, hâs, hâlis, sâde, sâf: hikmet-i mahz, hikmet-i mahza. İsim gibi mevsûfuna muzâf sûretinde de kullanılır: mahz-ı hikmet, mahz-ı kerâmet.

اَلْمَخْضُ [el-mahd] (mîm’in fethi ve hâ-yı mu’cemenin sükûnuyla) Sütün yağını almak ma’nâsınadır ki yayıkta yayıp çalkayarak yağını almaktan 'ibârettir; yukâlu: مَخَضَ اللَّبَنَ مَخْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالثَّالِثِ وَالْأَوَّلِ إِذَا أَخَذَ زُبْدَهُ Ve bir nesneyi pek pek ırgalayıp çalkamak ma’nâsınadır; yukâlu: مَخَضَ الشَّيْءَ إِذَا حَرَّكَهُ شَدِيدًا Ve esrimiş deve boğazından dağarcağını çıkararak kükremek ma’nâsınadır; yukâlu: مَخَضَ الْبَعِيرُ إِذَا هَدَرَ بِشِقْشِقَتِهِ Ve kovayı kuyuda dolmak için beri öte çalıp ırgalamak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: مَخَضَ الدَّلْوَ إِذَا نَهَزَ بِهَا فِي الْبِئْرِ

اَلْمَخَاضُ [el-mehâd] (mîm’in fethiyle) ve اَلْمِخَاضُ [el-mihâd] (mîm’in kesriyle) Doğuracak olan insân ve hayvân buru çekmek ma’nâsınadır; yukâlu: مَخِضَتِ الْمَرْأَةُ وَالْفَرَسُ وَمَخَضَتْ مَخَاضًا وَمِخَاضًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ وَالثَّالِثِ وَيُقَالُ مُخِضَتْ عَلَى الْمَجْهُولِ إِذَا أَخَذَهَا الطَّلْقُ Ve مَخَاضٌ [mehâd] Gebe nâkaya denir, 'alâ-kavlin on aylık gebe olan nâkaya denir. Müfredi nâdir olarak خَلِفَةٌ [halifet]tir, فَرِحَةٌ [ferihat] vezninde ve ‘alâ-re’yin مَخَاضٌ [mehâd] buğur deve irsâline kâbiliyyeti olan nâkalara denir, dirâb hâletinden munkatı’ olunca kadar. Ve bu cem’dir, müfredi yoktur. Ve şol deve köşeği ki anası yeni gebe olmuş ola, ona إِبْنُ مَخَاضٍ [ibnu mehâd] ve dişisine بِنْتُ مَخَاضٍ [bintu mehâd] denir. 'İnde’l-ba’z bir yaşını geçip ikinciye girmiş olanına denir havâmile mülhak olduğu için, gerek anası hâmil olsun ve gerek olmasın, ‘alâ-kavlin anası hâmil olanına denir yâhûd anası havâmil içre bulunana denir, her ne kadar hâmil olmamış ise de. Cem’inde بَنَاتُ مَخَاضٍ [benâtu mehâd] denir, بَنَاتُ لَبُونٍ [benâtu lebûn] gibi. Ve إِبْنُ مَخَاضٍ [ibnu mehâd] ve بِنْتُ مَخَاضٍ [bintu mehâd] nekredirler. Ve ba’zen ta’rîf-i cinse dâll olan harf-i ta’rîf idhâl olunup إِبْنُ الْمَخَاضِ [ibnu’l-mehâd] ve بِنْتُ الْمَخَاضِ [bintu’l-mehâd] derler. Ve vech-i mezkûr üzere ikinci yaşına dâhil olan yavruya إِبْنُ مَخَاضٍ [ibnu mehâd] ıtlâkı erkek deveyi dişiye doğurduktan bir sene sonra aştırdıklarına mebnîdir ki anası مَخَاضٌ [mehâd]a teheyyü’ eder.

اَلْمَخِيضُ [el-mehîd] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) ve اَلْمَمْخُوضُ [el-memhûd] Kere yağı alınmış hâlis süte denir. Ve مَخِيضٌ [Mehîd] Medîne kurbünde bir mevzi’ adıdır.

a. (fem. محضە) Pure, unmixed, mere.