اَلْمُثْلُ [el-Musl] (mîm’in zammıyla) Felc nâm mahalde bir mevzi’dir ki Rehâ’l-Musl dahi derler.

اَلْمُشُولُ [el-muşûl] (شُمُولٌ [şumûl] vezninde) Gövdenin eti azalmak ma’nâsınadır; yukâlu. مَشَلَ لَحْمُهُ مُشُولًا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا قَلَّ ve minhu yukâlu: فَخِذٌ مَاشِلَةٌ أَيْ قَلِيلَةُ اللَّحْمِ ve yukâlu: رَجُلٌ مَمْشُولُ الْفَخِذِ أَيْ قَلِيلُ اللَّحْمِ

iz. ar. cm. Emsâl. 1. Benzer, şebeh, nazîr, mânend, eş: bunun dünyada misli bulunmaz; mislini yapmak. 2. Miktar, hacm: o, bunun iki mislidir; bunun bir misli daha lâzım. ≡ cm. Kânûn ve nizâmda musarrah olmayan şeyin tecvîzine medâr olmak üzere sebk etmiş hâl: bunun hiç emsâli yoktur; emsâline tevfîkan.

اَلْمُثِلُّ [el-musill] (مُقِلٌّ [mukill] vezninde) ثَلَّةٌ [sellet]i kesîr olan adama denir.

اَلْمَسَلُ [el-mesel] (fethateynle) Etrâfından müfriz hatt gibi doğru ve uzun uzadı arza denir. Ve su akıntısına denir; مَسِيلُ الْمَاءِ [mesîlu’l-mâ’] ma’nâsına; cem’i أَمْسِلَةٌ [emsilet] gelir ve مُسُلٌ [musul] gelir zammeteynle ve مُسْلَانٌ [muslân] gelir mîm’in zammıyla ve مَسَائِلُ [mesâ’il] gelir. Şârih der ki مَسَائِلُ [mesâ’il] مَسِيلٌ [mesîl] tasavvuruna mebnî olmak gâlibdir.

iz. ar. cm: emsâl. 1. Misâl, bir kâide-i umûmiyyeye numûne olmak üzere îrâd olunan söz. 2. Mana-yı zâhirîsi kasd olunmayıp, zımnen ve kinâyeten diğer bir şeye delâlet etmek üzere îrâd olunan söz: bir mesel söyledi; meşhur bir mesel vardır. 3. Âdâb ve ahlâk ve nasâyiha müteallik küçük hikâye: emsâl-i Lokman; emsal-i hukemâ [“masal” bundan galattır]

(a. i. c. : emsal) : 1) benzer, eş. Mukabele-bi-l-misl : tıpkısını, benzerini yaparak karşılık verme, misilleme. 2) miktar. 3) kat.

(p. c. msâl) : 1) örnek, benzer, nümûne. (bkz. : mânend, nazîr, şibîh). 2) dokunaklı ve manâlı söz. 3) terbiye ve ahlâka faydalı, yararlı olan hikâye. Darb-ı mesel : atasözü, fr. proverbe.

(a. i. misâl’in c.) : 1) örnekler. 2) fels. Eflâtun’un “idees” sözü karşılığı.

اَلْمِثْلُ [el-misl] (mîm’in kesri ve sâ-yı müsellesenin sükûnuyla) ve اَلْمَثَلُ [el-mesel] (fethateynle) ve اَلْمَثِيلُ [el-mesîl] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) Bir şey’in benzeri ve yektâsı, şibh ve mânend ma’nâsınadır; cem’leri أَمْثَالٌ [emsâl]dir; yukâlu: هَذَا مِثْلُهُ وَمَثَلُهُ وَمَثِيلُهُ أَيْ شِبْهُهُ Ve kavlu’l-'Arab: فُلَانٌ مُسْتَرَادٌ لِمِثْلِهِ أَيْ مِثْلُهُ يُطْلَبُ وَيُشَحُّ عَلَيْهِ Ya’nî “Filân nesne kemyâb olmakla misl ve mânendi matlûb olup ve kendisini fedâ eylemeyip hakkında buhl ve dınnet olunacak yâdigâr-ı bî-hemdâdır” demektir.