iz. ar. cm: kilâb. Köpek, it, seg, zağar: kelb-i akûr = salar köpek.

اَلْكَلْبُ [el-kelb] (kâf’ın fethi ve lâm’ın sükûnuyla) Her yırtıcı cânvere denir ki insân ve hayvânı dalayıp ısırıp ve paralayıcı olur, köpek ve arslan ve kaplan ve kurt gibi, سَبُعٌ عَقُورٌ ma’nâsınadır. Ba’dehu köpek ta’bîr olunan cânverde gâlib olmuştur, şöyle ki lede’l-ıtlâk sâ’ire muhtemel olmamakla hakîkat-ü lügaviyye menzilinde olmuştur. Cem’i أَكْلُبٌ [eklub] gelir, أَفْلُسٌ [eflus] gibi ve كِلاَبٌ [kilâb] gelir. Evvelin cem’ü’l-cem’i أَكَالِبُ [ekâlib] ve sânînin كِلاَبَاتٌ [kilâbât] gelir. Mü’ellif Basâ’ir’de كَلِيبٌ [kelîb] lafzını dahi ziyâde kılmıştır, عَبْدٌ [‘abd] ve عَبِيدٌ [‘abîd] gibi. Ve كَلْبٌ [kelb] Arslana denir, lâkin ta’mîmde dahîl olmakla tahsîsi zâhiren ona dahi ıtlâkı köpek gibi gâlib ve mütedâvil olduğuna mebnîdir, zîrâ bâdiyede köpek kısmından ekser olur. Ve كَلْبٌ [kelb] Derede suyun ibtidâ’en ya’nî henüz artmağa başladığı vaktte evveline denir. Ba’zılar bunu masdar olarak takyîd eylemiştir. Ve كَلْبٌ [kelb] Değirmen çarhında zıvana dedikleri demirin tepesinde olan küçük demire denir. Ve mütehalhil olan duvara vurdukları dayağa denir ki pâyendân ve destek ta’bîr olunur. Ve كَلْبٌ [kelb] Bir nev’ balık adıdır ki köpek balığı dedikleridir, كَلْبُ الْمَاءِ [kelbu’l-mâ’] başkadır ki o kunduz olacaktır. Ve كَلْبٌ [Kelb] Bir kevkeb adıdır. Ve bu kevkeb değildir, belki niçe kevâkibden muntazam olmuş bir kelb sûretidir. Seratân burcunun cenûbîsinde Şücâ’ ile Cebbâr arasında ve sefîne-i nûhun kıç kamarasının üst tarafında vâki’ olmuştur. Başında ve elleri önünde ve batnında ve kalçası üzere birer kevkeb-i berrâk vardır. ‘Arablar batnında olan pek berrâk kevkebe كَلْبٌ [Kelb] ıtlâk eylemeleriyle mü’ellifin murâdı o kevkeb olacaktır. Ve كَلْبٌ [kelb] Hâm gönden kesilmiş kayışa denir, قِدٌّ [kidd] ma’nâsına. Ve yüksek tepenin ve höyüğün başlarının ucuna denir. Ve kılıç kabzasında olan demir mîha denir ki perâzvânenin üzerinde olur, ‘alâka ona geçirilir. Ve كَلْبٌ [kelb] Şol kırmızı sırıma ve tirşeye denir ki birbirine dikilecek sahtiyânın ve gönün aralığına vaz’ edip iki taraflı üzerinden dikiş çekerler. Ve كَلْبٌ [Kelb] Rey ile kûmis beyninde bir mevzi’ adıdır. Ve Yemâme türâbında bir dağın ismidir. Ve كَلْبُالْفَرَسِ [kelbu’l-feres] Atın arkasında yelisinden kuyruğuna kadar çekilmiş olan hılkî hatta denir ki levnine muhâlif olur, meselâ doru atta siyâh olur. Ve كَلْبٌ [kelb] Davar semerinin ensesinde olan eğri çengele denir ki karşılıklı iki dâne olur, ona torba ve matara makûlesi nesne geçirip asarlar. Ve kılıcın kabzasına sardıkları kayışa denir. Ve mutlakan kendisiyle sarılıp ve bağlanıp metîn ve muhkem olacak şey’e denir. Ve كَلْبٌ [Kelb] Bir kabîle adıdır. Ve كَلْبٌ [kelb] Masdar olur, كَلُّوبٌ [kellûb] ile ya’nî mihmâz ile râkib altında olan hayvâna vurup dürtmek ma’nâsına; yukâlu: كَلَبَ الرَّاكِبُ الْفَرَسَ كَلْبًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا ضَرَبَهُ بِالْكَلُّوبِ Ve bir kimse tenhâ bâdiyede kalmakla yakın yerlerde şenlik var ise elbette köpekleri kendinin savtını işittiklerinde onlar da ürümekle bu cihetten şenlik olduğunu istidlâl için köpek gibi ürümek ma’nâsınadır; yukâlu: كَلَبَ الرَّجُلُ كَلْبًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا نَبَحَ لِتَسْمَعَهُ الْكِلاَبُ فَتَنْبَحَ فَيُسْتَدَلَّ بِهَا عَلَيْهِ وَذَلِكَ إِذَا صَارَ فِي قَفْرٍ

اَلْكَلَبُ [el-keleb] (fethateynle) Susamak, عَطَشٌ [‘ataş] ma’nâsınadır; yukâlu: كَلِبَ الرَّجُلُ كَلَبًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا عَطِشَ Ve pezevenklik eylemek, kıyâdet ma’nâsınadır; مَكْلَبَةٌ [meklebet] dahi bu ma’nâyadır; yukâlu: كَلِبَ فُلاَنٌ كَلَبًا وَمَكْلَبَةً إِذَا قَادَ وَمِنْهُ الْكَلْبَتَانُ Ve كَلَبٌ [keleb] Makaranın ipi tekerlekle ok geçen ağacın aralığına düşüp ilişmek ma’nâsınadır ki tekerlek dönmekten kalır; yukâlu: كَلِبَ الْحَبْلُ إِذَا وَقَعَ بَيْنَ الْقَعْوِ وَالْبَكَرَةِ Ve كَلَبٌ [keleb] Bir nesneye pek hırs ve tama’ eylemek ma’nâsınadır. Ve bir nesne şiddet bulmak ma’nâsınadır. Ve bilâ-şeb’ ekl-i kesîr ma’nâsınadır. Ve كَلَبُ الشِّتَاءِ [kelebu’ş-şitâ’] kışın hiddet ve şiddeti hengâmına ıtlâk olunur, أَنْفُ الشِّتَاءِ [enfu’ş-şitâ’] gibi. Ve kuduz köpek ısırmış kimse köpek gibi feryâd eylemek ma’nâsınadır. Ve köpek kudurup kuduz olmak ma’nâsınadır. İnsân etini yemekten 'ârız olur; yukâlu: كَلِبَ الْكَلْبُ كَلَبًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا جُنَّ وَهُوَ يَعْتَرِي مِنَ أَكْلِ لَحْمِ اْلإِنْسَانِ Ve bir kimseyi kuduz köpek dalamakla köpek gibi kudurmak ma’nâsınadır; yukâlu: كَلِبَ الرَّجُلُ كَلَبًا إِذَا أَصَابَهُ الْكَلَبُ مِنْ عَضِّ الْكَلْبِ الْكَلِبِ

اَلْكَلِيبُ [el-kelîb] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) ve اَلْكَالِبُ [el-kâlib] (سَالِبٌ [sâlib] vezninde) Köpek gürûhuna denir, جَمَاعَةُ الْكِلاَبِ [cemâ’atu’l-kilâb] ma’nâsına. Buna göre ikisi de ism-i cem’ olacaktır. Lâkin mü’ellif Basâ’ir’de كَلِيبٌ [kelîb] lafzını cem’ olmak üzere sebt eylemiştir. Ve ism-i fâ’il vezninde ism-i cem’ garîbdir. Nihâyet Suyûtî Muzhir’de خَاشِنٌ [hâşin] lafzını resm eylemiştir, lâkin ümmehât-ı sâ’irede zafer-yâb olunmamıştır.

vulg. kelp, s. (pl. كلاب اكلب،) 1. The dog, canis familiaris. 2. A sorry fellow. 3. (dual. كلبان obl. كلبین) Each of the two constellations Canis major, and canis minor. 4. (T. also keleb) A circular disk or boss of metal; also, a hook or ring of metal.

vn. & s. 1. A going mad with hydrophobia. 2. A being or becoming furious with rage. 3. An acting like a dog in a manger, with great meanness.

a. (fem. كلبە, pl. كلبی) Mad (dog).

اَلْكَلْبُ [el-kelb] (kâf’ın fethi ve lâm’ın sükûnuyla) İt ki beyne’n-nâs ma’rûftur ve gâh olur ki sıfat dahi vâki’ olur; yukâlu: إِمْرَأَةٌ كَلْبَةٌ Ve كَلْبٌ [kelb] شَعِيرَةٌ [şe’îret] dedikleri demirdir ki o kılıcın yâhûd bıçağın sapına giren sivri demiridir. Ve şol mismâra da derler ki kılıç kabzasına vururlar, kabzada olan 'ılâkadan ötürü. Ve şol eğri demire de derler ki müsâfir ona zâdın asar. Ve رَأْسُ كَلْبٍ [Re’su Kelb] Bir dağın adıdır. Ve كَلْبٌ [Kelb] Bir yıldızın adıdır. Ve bir kayışa dahi derler ki iki derinin ara yerine koyup dikerler; tekûlu minhu: كَلَبْتُ الْمَزَادَةَ Ve كَلْبُ الْفَرَسِ [kelbu’l-feres] Şol hattır ki atın arkasında olur; yukâlu: اِسْتَوَى عَلَى كَلْبِ فَرَسِهِ Ve كَلْبٌ [Kelb] kudâ’a tâ’ifesinden bir cemâ’atin ismidir.

اَلْكَلَبُ [el-keleb] (fethateynle) Geri şiddet ma’nâsına; yukâlu: كَلِبَ الشِّتَاءُ مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ أَيِ اشْتَدَّ Ve şerr ma’nâsına da gelir; yukâlu: دَفَعْتَ عَنْكَ كَلْبَ فُلَانٍ أَيْ شَرَّهُ وَآذَاهُ Ve كَلَبٌ [keleb] Kezâlik cünûna şebîh bir hâlettir.