(a. zf.) : hiç, asla, katiyen. Hâşâ ve kellâ : Allah korusun, katiyen.

(a. s.) : her iki, her ikisi. Alâ-kile-t-takdîreyn : her iki takdirde.

adv. Certainly not.

s. (fem. كلتا) Each one, either, or both of two.

كَلَّا [kellâ] (kâf’ın fethi ve lâm’ın teşdîdi ve elifin kasrıyla) Kelime-i zecrdir ki ma’nâsı إِنْتَهِ ve لَا تَفْعَلْ demektir; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿أَيَطْمَعُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُدْخَلَ جَنَّةَ نَعِيمٍ كَلَّا﴾ (المعارج 38) أَيْ لَا يَطْمَعُ فِي ذَلِكَ Ve gâh olur كَلَّا [kellâ] حَقًّا ma’nâsına olur; ke-kavlihi ta’âlâ: ﴿كَلَّا لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ﴾ (العلق 15)

كِلَا [kilâ] (kâf’ın kesri ve lâm’ın tahfîfiyle) Bir lafzdır ki iki ‘adedin te’kîdinde isti’mâl olunur, كُلّ lafzı cem’in te’kîdinde isti’mâl olunduğu gibi. Ve bu ism-i müfred gayr-ı müsennâdır.Kaçan ism-i zâhir bunun ‘akibince gelse ref’de ve nasbda ve cerrde hâlet-i vâhide üzere olup elifle gelir; tekûlu: رَأَيْتُ كِلَا الرَّجُلَيْنِ وَمَرَرْتُ بِكِلَا الرَّجُلَيْنِ وَجَاءَنِي كِلَا الرَّجُلَيْنِ Ve kaçan muzmere muzâf olsa elif yâ’ya kalb olunur, cerr ve nasb mevzi’inde; tekûlu: رَأَيْتُ كِلَيْهِمَا وَمَرَرْتُ بِكِلَيْهِمَا كَمَا تَقُولُ عَلَيْهِمَا Ve hâlet-i ref’inde hâli üzere bâkî kalır. Ve Ferrâ eyitti: كِلَا lafzı tesniyedir, كُلٌّ lafzından me’hûzdur, lâm’ı tahfîf edip üzerine elifi ziyâde etmekle. Ve كِلْتَا [kiltâ]da dahi hâl bu minvâl üzeredir. Ve bunlar izâfetsiz tekellüm olunmaz. Ve bunların müfredi ile tekellüm olunmaz ve eger tekellüm olunsa كِلٌ ve كِلْتٌ denirdi. Ve Ferrâ’nın bu kavli ehl-i Basra katında za’îftir, zîrâ bu tesniye olsa hâlet-i nasbında ve hâlet-i cerrinde ism-i zâhire muzâf oldukta yâ’ya münkalib olurdu ve hem كِلَا lafzının ma’nâsı كُلٌّ lafzına muhâliftir, zîrâ كُلٌّ lafzı ihâta-i efrâd için كِلًا lafzı şey’-i mahsûs içindir, pes zâhir oldu ki bu مِعًى gibi ism-i müfreddir, lâkin tesniyeye delâlet etsin için vaz’ olunmuştur, nitekim نَحْنُ lafzı ism-i müfreddir tesniye ve mâ-fevk-i isnenyne delâlet için vaz’ olunmuştur. Ve eger bir kimse su’âl edip çünkü كِلَا lafz-ı müfreddir, pes zamîre muzâf oldukta niçin elifi yâ’ya münkalib olur derse cevâb verilir ki kelime-i كِلَا vaktâ ki dâ’imetü’l-izâfet olduysa عَلَى kelimesine ve لَدَى kelimesine şebîh olup hâlet-i nasbda ve hâlet-i cerrde zamîre dâhil olduğu hâlde elifi yâ’ya münkalib oldu, zîrâ عَلَى kelimesi yâ mahall-i nasbda yâhûd mahall-i cerrde vâki’ olur, mahall-i ref’de vâki’ olmaz, pes كِلَا hâlet-i ref’de aslı üzere bâkî kalıp hâlet-i nasb ve cerrde عَلَى kelimesine teşbîh olundu. Ve ammâ كِلْتَا kelimesi ki te’nîs içindir Sîbeveyhi eydür: Bunun elifi te’nîs için ve tâ’sı lâmü’l-fi’lden bedeldir ki o vâv’dır, zîrâ ki aslı كِلْوَا dir, vâv yâ’ya kalb olundu, tâ te’nîs için olup bu makâmda te’nîsin te’kîde ihtiyâcı olduğundan ötürü, zîrâ gâh olur كِلْتَا nın elifi yâ’ya kalb olunup 'alâmet-i te’nîse sâlih olmaz. Ve Ebû 'Ömer-i Cermî eyitti: كِلْتَا da tâ mülhakadır ve âhirinde olan elif lâmü’l-fi’ldir vezni فِعْتَلٌ [fi’tel]dir, Cevherî eydür: eger hâl Ebû 'Ömer dediği gibi olaydı, bunun nisbetinde كِلْتَوِيٌّ denirdi vaktâ ki mezbûrun nisbetinde كِلَوِيٌّ deyip tâ’yı iskât ettiler ise delâlet etti ki اُخْتٌ kelimesinde olan tâ mecrâsına cârîdir ki اُخْتٌ kelimesine nisbet olunsan اَخَوِيٌّ derler.