s. (pl. قلوب) 1. The heart. 2. The terminal bud of a datepalm. 3. The main body of an army. 4. The heart of man as the seat of the emotions. 5. The core, kernel, pith, of a thing.

vn. & s. 1. An inverting, reversing; inversion; reversal. 2. A converting, transmuting, transmutation; conversion. 3. A transposing; transposition; permutation. 4. An anagram.

sıf. [ar. lûgat-ı ânifeden me’hûz] 1. Sahte, taklit, resmî ve sahîh olmayıp, bir sahtekâr tarafından taklîden ve kıymetsiz bir madenden yâhut eksik olarak yapılmış (sikke): kalp akçe, lira; bu lira, bu mecidiye kalptır. 2. Yalandan cesâret satıp, hakîkatte pek korkak ve işe yaramaz olan: kalp adamdır; pek kalp çıktı. 3. Yalancı, her tavır ve hâli sahte, kendisine güvenilmez: öyle kalp adamlarla iş mi görülür?

اَلْقُلَّبُ [el-kulleb] (kâf’ın zammı ve lâm-ı müşeddedenin fethiyle) Kesîrü’t-takallüb olan kişiye denir, ba’dehu zihn ve kiyâset ve rüşd ve fetânet yâhûd kesret-i tecribe sebebiyle umûrun her tarafına taklîb-i fikr ederek idrâk ve ıttılâ’ sâhibi, 'âkıbet-endîş ve kâr-âzmûde ve mütebassır ve kâr-güzâr adama ıtlâk olunmuştur, niteki bu veznde حُوَّلٌ [huvvel] dahi bu ma’nâda müsta’meldir. Ve ekserî قُلَّبٌ [kulleb] kelimesi ona te’kîd-gûne îrâd olunur ve nefslerine dahi nisbet olunur; yukâlu: رَجُلٌ حُوَّلٌ قُلَّبٌ وَحُوَّلِيٌّ قُلَّبِيٌّ وَحُوَّلِيٌّ قُلَّبٌ أَيْ مُحْتَالٌ بَصِيرٌ بِتَقْلِيبِ اْلأُمُورِ Zâtında rüşd ve dirâyet sâhibi olmakla i’mâl-i fikr ve taklîb-i zihn eyleyerek yâhûd ez-kadîm umûr u mesâlihte kesret-i takallüb ile her emrin 'örfüne vâkıf ve cihet-i sühûletini 'ârif dâhiye olmakla umûru mülk edinmiş gibi olup her ne kadar emr düşvâr ise bir takrîb damarını bulup sühûletle onu intâc eylemeğe muktedir adam olacaktır.

اَلْقَلْبُ [el-kalb] (kâf’ın fethi ve lâm’ın sükûnuyla) Bir nesneyi geriye döndürmek ve çevirmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَلَبَ الشَّيْءَ قَلْبًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا حَوَّلَهُ عَنْ وَجْهِهِ Ve bir kimsenin yüreğine vurmak yâhûd dokunmak ma’nâsınadır, gerek hakîkî olsun ve gerek ma’nevî olsun ki gönüle dokunmak ta’bîr olunur; yukâlu: قَلَبَ فُلاَنًا قَلْبًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا أَصَابَ فُؤَادَهُ Ve bir nesneyi tersine çevirmek ve içerisini taşra döndürmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَلَبَ الشَّيْءَ إِذَا حَوَّلَ ظَهْرَ لِبَطْنٍ Burada lâm, عَلَى ['alâ] ma’nâsınadır.

iz. ar. cm: kulûb. 1. Yürek, merkez-i hayât addolunan uzuv ki göğsün sol tarafında mahrûtiyyü’ş-şekl bir parça etten ibâret olup, kanı bütün bedene neşr ve yine celbederek dâimî harekette bulunur: kalbim çarpıyor; kalbimde bir ağrı duyuyorum. 2. Merkez-i hissiyyât ve infiâlât olan gönül, fuâd, dil: kalbimdeki muhabbet; kalbinde kin ve garaz tutmak. Kalp kırmak = gönül kırmak, dilgîr etmek. محبوب القلوب mahbûbü’l-kulûb = herkesin sevdiği, umûmun muhabbetine mazhar. 3. Mc. Her şeyin ortası, merkezi: ordunun kalbi = kalbgâhı; tâ kalbine vurdu.

(a. s.) : 1) kalbe mensup, kalble ilgili. Emrâz-ı kalbiyye : kalb hastalıkları. 2) içten, gönülden. Kalbiyy-üş-şekl : yürek biçi minde olan.

(a. i. c. : kulûb) : 1) yürek. 2) yürek hastalığı. 3) gönül. 4) mec. her şeyin ortası, ehemmiyetli, alıcı noktası.

iz. ar. cm: kulûb. 1. Yürek, merkez-i hayât addolunan uzuv ki göğsün sol tarafında mahrûtiyyü’ş-şekl bir parça etten ibâret olup, kanı bütün bedene neşr ve yine celbederek dâimî harekette bulunur: kalbim çarpıyor; kalbimde bir ağrı duyuyorum. 2. Merkez-i hissiyyât ve infiâlât olan gönül, fuâd, dil: kalbimdeki muhabbet; kalbinde kin ve garaz tutmak. Kalp kırmak = gönül kırmak, dilgîr etmek. محبوب القلوب mahbûbü’l-kulûb = herkesin sevdiği, umûmun muhabbetine mazhar. 3. Mc. Her şeyin ortası, merkezi: ordunun kalbi = kalbgâhı; tâ kalbine vurdu.

اَلْقُلْبُ [el-kulb] (kâf’ın zammıyla) Bileziğe denir, سِوَارٌ [sivâr] ma’nâsına. Esâs’ın beyânına göre beyâzlıkta kalb-i nahleye teşbîhe mebnîdir. Ve قُلْبٌ [kulb] Ak yılana ıtlâk olunur, hayye-i beyzâ’ ma’nâsına ki bu dahi teşbîh-i mezbûre mebnîdir. Ve قُلْبٌ [kulb] (kâf’ın harekât-ı selâsıyla) Hurmâ beynisi ta’bîr olunan nesneye denir, شَحْمَةُ النَّخْلِ [şahmetu’n-nahl] ma’nâsına. Ve bu hurmâ ağacının tepesinde olur, ak ve lezîz olur, Fârisîde ona pîh-i hurmâ ve kütüb-i tıbbiyyede جُمَّارُ النَّخْلِ [cummâru’n-nahl] derler. Ve 'inde’l-ba’z قُلْبُ النَّخْلِ [kulbu’n-nahl] hurmâ ağacının ecved ve ebyaz ve eltaf olan yaprağına denir. Cem’i أَقْلاَبٌ [aklâb] gelir ve قُلُوبٌ [kulûb] gelir ve قِلَبَةٌ [kilebet] gelir, عِنَبَةٌ ['inebet] vezninde. Ve قُلْبٌ [kulb] (kâf’ın zammıyla= قَلْبٌ [kalb] gibi asl ve nesebi pâk ve hâlis olan kişiye denir, pâk-nejâd ma’nâsına; yukâlu: رَجُلٌ قَلْبٌ وَقُلْبٌ أَيْ مَحْضُ النَّسَبِ