vn. & s. 1. A cutting through or off; especially, a nibbing a pen. 2. The nib, also, the shape of the nib of a pen. 3. Price’s rising.

s. Err. for قیت, q. v.

yâhut قيط veya قيت: sıf. [ar. kaht’dan galat] az bulunur, nâdir, seyrek, az, noksan: aklı kıt = akılsız. akçesi kıt = züğürt. îmânı kıt = îmânsız.

قَطُّ [katt] (kâf’ın fethi ve tâ-yı müşeddedenin zamm üzere binâsıyla ve tahfîfle) ve قُطُّ [kutt] (tâ’ya teba’iyyeten kâf’ın zammıyla ve tahfîfle de câ’izdir) ve قَطِّ [katti] (kâf’ın fethi ve tâ-yı müşeddedenin cerriyle) Bir kelimedir ki dehr ve zamân ma’nâsına müsta’meldir. Ve hâssaten zamân-ı mâzîye mahsûstur; tekûlu: مَا رَأَيْتُهُ قَطُّ عَلَى اللُّغَاتِ الْمَذْكُورَةِ أَيْ فِيمَا مَضَى مِنَ الزَّمَانِ أَوْ فِيمَا انْقَطَعَ مِنْ عُمُرِي Pes قَطْعٌ [kat’] ma’nâsından me’hûz olur. Hâsıl-ı ma’nâ “Ben onu bundan mukaddem yâhûd müddet-i maktû’ada ya’nî tâ bu ana kadar hergiz görmedim” demek olur. Ve حَسْبُ [hasbu] ma’nâsına da isti’mâl olunur ki yeter demek olur, Fârisîde bes mürâdifidir. Bunda hemân kâf meftûh ve tâ’ sâkin olup قَطْ denir, عَنْ gibi ve قَطٍ denir muhaffef ve münevven ve mecrûr olarak ve قَطَي denir yâ’ ilhâkıyla ki حَسْبِي ma’nâsınadır, bana yetişir demektir. Ve ism-i fi’l dahi olur, bu sûrette يَكْفِي ma’nâsına olur ki ism-i fi’l-i müstakbel olur. Ve bunda nûn-ı vikâye ilhâkıyla قَطْنِي denir, يَكْفِينِي ma’nâsına. Ve kâf-ı hitâbla قَطْكَ dahi denir, كَفَاكَ ma’nâsına. Ve nûn’suz قَطِي dahi denir, كَفَانِي ma’nâsına. Ve nahviyyûndan ba’zıları قَطْ عَبْدَ اللهِ دِرْهَمٌ derler, عَبْدَ اللهِ lafzının mef’ûliyyet üzere nasbıyla ki يَكْفِي عَبْدَ اللهِ دِرْهَمٌ sebkindedir. Ve ba’zen nûn ilhâk ve yine mâ-ba’dini onunla mansûb edip قَطْنَ عَبْدَ اللهِ دِرْهَمٌ derler. Ve İbn Teyyânî, Mû’ab nâm kitâbında dedi ki ‘Arablar قَطْ عَبْدِ اللهِ دِرْهَمٌ derler, tâ’ mevkûfen metrûk ve عبد الله mecrûr olarak. Basriyyûn bu terkîbi tasvîb ettiler, حَسْبُ زَيْدٍ وَكِفْيُ زَيْدٍ دِرْهَمٌ ma’nâsına. Burada كِفْيٌ [kify] kâf’ın kesriyle مَكْفِيٌّ ma’nâsınadır. Ve kaçan قَطُّ kelimesiyle zamân-ı mâzî murâd olunur ise dâ’imâ münevven olmayarak merfû’ olur, meselâ مَا رَأَيْتُ مِثْلَهُ قَطُّ dersin. Ve eğer bir nesneyi taklîl için îrâd olunursa meczûm olur, meselâ مَا عِنْدَكَ إِلاَّ هَذَا قَطْ dersin, ya’nî “Senin yanında ancak yalnız şu nesne vardır.” Ve eğer elif-i vasla mülâkî olursa meksûr olur, meselâ مَا عَلِمْتُ إِلاَّ هَذَا قَطِ الْيَوْمَ dersin, ya’nî “Bugüne kadar ancak hemân bunu bildim.” Ve مَا فَعَلْتُ هَذَا قَطْ dersin, tâ’nın sükûnuyla, قَطُّ demezsin tâ’nın ref’iyle. 'Alâ-kavlin قَطُّ يَا هَذَا dersin, tâ-yı müşeddedenin hareket-i selâsıyla ve tâ-yı muhaffefenin zammıyla da. Ve işbu قَط kelimesi vech-i mezkûr üzere zamân ma’nâsına olunca hemân mâzî olarak menfîye mahsûstur, مَا رَأَيْتُهُ قَطُّ gibi, lâkin ‘âmme muzâri’ ile isti’mâl edip لاَ أَفْعَلُهُ قَطُّ derler. Ve Buhârî-i şerîfte birkaç mevzi’de müsbetten sonra vürûd eyledi. Ez-cümle salât-ı küsûf faslında: “أَطْوَلُ صَلاَةٍ صَلَّيْتُهَا قَطُّ” Metn-i şerîfte ba’de’l-isbât vârid oldu. Ve Sunen-i Ebî Dâvûd’da: “تَوَضَّأَ ثَلاَثًا قَطْ” 'ibâretiyle vârid olmuştur. İbn Mâlik lügat olmak üzere şevâhidde sebt eyleyip ve bu lügat ekser-i nühâta hafî olmuştur dedi. Ve ba’zılardan مَا لَهُ إِلاَّ عَشَرَةٌ قَطْ يَا فَتَى 'ibâretiyle menkûldür, muhaffef ve meczûm ve müsakkal mecrûr olarak. Mütercim der ki bu mâddenin ziyâde-i tafsîli Mugni’l-Lebîb ve Durretu’l-gavvâs’ta mebsûttur.

قَطُّ [katt] (kâf’ın fethi ve tâ-yı müşeddedenin zamm üzere binâsıyla ve tahfîfle) ve قُطُّ [kutt] (tâ’ya teba’iyyeten kâf’ın zammıyla ve tahfîfle de câ’izdir) ve قَطِّ [katti] (kâf’ın fethi ve tâ-yı müşeddedenin cerriyle) Bir kelimedir ki dehr ve zamân ma’nâsına müsta’meldir. Ve hâssaten zamân-ı mâzîye mahsûstur; tekûlu: مَا رَأَيْتُهُ قَطُّ عَلَى اللُّغَاتِ الْمَذْكُورَةِ أَيْ فِيمَا مَضَى مِنَ الزَّمَانِ أَوْ فِيمَا انْقَطَعَ مِنْ عُمُرِي Pes قَطْعٌ [kat’] ma’nâsından me’hûz olur. Hâsıl-ı ma’nâ “Ben onu bundan mukaddem yâhûd müddet-i maktû’ada ya’nî tâ bu ana kadar hergiz görmedim” demek olur. Ve حَسْبُ [hasbu] ma’nâsına da isti’mâl olunur ki yeter demek olur, Fârisîde bes mürâdifidir. Bunda hemân kâf meftûh ve tâ’ sâkin olup قَطْ denir, عَنْ gibi ve قَطٍ denir muhaffef ve münevven ve mecrûr olarak ve قَطَي denir yâ’ ilhâkıyla ki حَسْبِي ma’nâsınadır, bana yetişir demektir. Ve ism-i fi’l dahi olur, bu sûrette يَكْفِي ma’nâsına olur ki ism-i fi’l-i müstakbel olur. Ve bunda nûn-ı vikâye ilhâkıyla قَطْنِي denir, يَكْفِينِي ma’nâsına. Ve kâf-ı hitâbla قَطْكَ dahi denir, كَفَاكَ ma’nâsına. Ve nûn’suz قَطِي dahi denir, كَفَانِي ma’nâsına. Ve nahviyyûndan ba’zıları قَطْ عَبْدَ اللهِ دِرْهَمٌ derler, عَبْدَ اللهِ lafzının mef’ûliyyet üzere nasbıyla ki يَكْفِي عَبْدَ اللهِ دِرْهَمٌ sebkindedir. Ve ba’zen nûn ilhâk ve yine mâ-ba’dini onunla mansûb edip قَطْنَ عَبْدَ اللهِ دِرْهَمٌ derler. Ve İbn Teyyânî, Mû’ab nâm kitâbında dedi ki ‘Arablar قَطْ عَبْدِ اللهِ دِرْهَمٌ derler, tâ’ mevkûfen metrûk ve عبد الله mecrûr olarak. Basriyyûn bu terkîbi tasvîb ettiler, حَسْبُ زَيْدٍ وَكِفْيُ زَيْدٍ دِرْهَمٌ ma’nâsına. Burada كِفْيٌ [kify] kâf’ın kesriyle مَكْفِيٌّ ma’nâsınadır. Ve kaçan قَطُّ kelimesiyle zamân-ı mâzî murâd olunur ise dâ’imâ münevven olmayarak merfû’ olur, meselâ مَا رَأَيْتُ مِثْلَهُ قَطُّ dersin. Ve eğer bir nesneyi taklîl için îrâd olunursa meczûm olur, meselâ مَا عِنْدَكَ إِلاَّ هَذَا قَطْ dersin, ya’nî “Senin yanında ancak yalnız şu nesne vardır.” Ve eğer elif-i vasla mülâkî olursa meksûr olur, meselâ مَا عَلِمْتُ إِلاَّ هَذَا قَطِ الْيَوْمَ dersin, ya’nî “Bugüne kadar ancak hemân bunu bildim.” Ve مَا فَعَلْتُ هَذَا قَطْ dersin, tâ’nın sükûnuyla, قَطُّ demezsin tâ’nın ref’iyle. 'Alâ-kavlin قَطُّ يَا هَذَا dersin, tâ-yı müşeddedenin hareket-i selâsıyla ve tâ-yı muhaffefenin zammıyla da. Ve işbu قَط kelimesi vech-i mezkûr üzere zamân ma’nâsına olunca hemân mâzî olarak menfîye mahsûstur, مَا رَأَيْتُهُ قَطُّ gibi, lâkin ‘âmme muzâri’ ile isti’mâl edip لاَ أَفْعَلُهُ قَطُّ derler. Ve Buhârî-i şerîfte birkaç mevzi’de müsbetten sonra vürûd eyledi. Ez-cümle salât-ı küsûf faslında: “أَطْوَلُ صَلاَةٍ صَلَّيْتُهَا قَطُّ” Metn-i şerîfte ba’de’l-isbât vârid oldu. Ve Sunen-i Ebî Dâvûd’da: “تَوَضَّأَ ثَلاَثًا قَطْ” 'ibâretiyle vârid olmuştur. İbn Mâlik lügat olmak üzere şevâhidde sebt eyleyip ve bu lügat ekser-i nühâta hafî olmuştur dedi. Ve ba’zılardan مَا لَهُ إِلاَّ عَشَرَةٌ قَطْ يَا فَتَى 'ibâretiyle menkûldür, muhaffef ve meczûm ve müsakkal mecrûr olarak. Mütercim der ki bu mâddenin ziyâde-i tafsîli Mugni’l-Lebîb ve Durretu’l-gavvâs’ta mebsûttur.

iz. ar. Kalemin ucunu mikta’a üzerine koyup kesme. n.

(a. i.) : (bkz. : katt).

(a. i. c. : kıtât) : kedi. (bkz. : gürbe, hirre, sinnevr).

(a. i.) : tahıl fiyatlarının yüksekliği.

اَلْقِطُّ [el-kitt] (kâf’ın kesriyle) Behre ve nasîb ma’nâsınadır; yukâlu: إِسْتَوْفَى قِطَّهُ أَيْ نَصِيبَهُ Ve sakk ve huccete denir. Ve muhâsebe kitâbına ya’nî hisâb defterine denir; cem’i قُطُوطٌ [kutût] gelir; yukâlu: قَيَّدَهُ فِي الْقِطِّ أَيْ فِي الصَّكِّ وَكَذَا كِتَابُ الْمُحَاسَبَةِ Ve قِطٌّ [kitt] Kediye denir, سِنَّوْرٌ [sinnevr] ma’nâsına; cem’i قِطَاطٌ [kitât] gelir kâf’ın kesriyle ve قِطَطَةٌ [kitatat] gelir, عِنَبَةٌ ['inebet] vezninde. Ve geceden bir sâ’ate denir; yukâlu: مَضَى قِطٌّ مِنَ اللَّيْلِ أَيْ سَاعَةٌ مِنْهُ