ih. z. ar. Mekke-i Mükerreme’de Fahr-i Kâinât (s.a.v.) Efendimizle muhâcirînden olan ekser sahâbe-i kirâmın mensûb bulundukları büyük ve beyne’l-Arab, mine’l-kadîm muteber bir kabîle ki Kâbe-i Şerîfe’nin muhâfaza ve hizmeti de bu kabîleye ait idi. صناديد قريش sanâdîd-i Kureyş = Kureyş kabîlesinin rüesâsı. [nisbetinde “Kureşî” denilir. ba: قرشى kureşî]

اَلْقُرَيْشُ [el-kureyş] (musaggar bünyesiyle) Ma’rûf kabîlenin ismidir ki pederleri Nadr b. Kinâne b. huzeyme b. Mudrike b. İlyâs b. Mudar’dır. Bâ’is-i tesmiyesinde ihtilâf olunmuştur. Ba’zılar ‘indinde ticâret için etrâf-ı bilâda perâkende olduktan sonra harem-i şerîfe gelip مُتَقَرِّشٌ [mutekarriş] ya’nî müctemi’ oldukları için tesmiye olundu. Ve ‘inde’l-ba’z kesb için satılık metâ’ iştirâ edip mevsimde huccâca bey’ eder oldukları sebeb-i tesmiyedir; أَخْذُ الشَّيْءِ أَوَّلاً فَأوَّلاً Yâhûd iktisâb ma’nâsından me’hûzdur. ‘Alâ-kavlin bir gün Nadr b. Kinâne câmesine bürünüp dertop oturur iken nâs görüp تَقَرَّشَ النَّضْرُ يَعْنِي تَجَمَّعَ demeleriyle lafz-ı mezbûrdan lakab-ı mezkûr ahz olundu. Yâhûd merkûm Nadr be-gâyet yavuz ve şedîd olmakla bir gün şiddetle kavmine geldikde كَأَنَّهُ جَمَلٌ قَرِيشٌ أَيْ شَدِيدٌ demeleriyle lakab-ı mezbûr ondan ahz olundu. Yâhûd kusay b. Kilâb’a قُرَشِيٌّ [kureşiyy] ıtlâk olunur idi, halkı cem’ eylediği için, ba’dehu nesline de kureyş ıtlâk olundu. Yâhûd kabîle-i mezbûre halkı dâ’imâ nâsın havâyicini teftîş edip kazâ-yı âmâl eder olduklarından lakab-ı merkûmla mülakkab oldular. Buna göre medânis-i umûrdan tenezzüh ma’nâsına olan تَقَرُّشٌ [tekarruş]tan me’hûzdur ki mürû’etsizlik eylemeyip halkın ihtiyâcını def’ eylemekten 'ibârettir. Yâhûd قِرْشٌ [kirş] dedikleri deryâ cânverinin musaggarı olan قُرَيْشٌ [kureyş] ile tesmiye olundular. Yâhûd kureyş b. Yehled b. gâlib b. Fihr ismiyle tesmiye olundular. Mezbûr bâr-hâne sâhibi bir kimse olmakla ticâretten bâr-hânesi gelip gittikte قَدِمَتْ عِيرُ قُرَيْشٍ وَخَرَجَتْ عِيرُ قُرَيْشٍ derler idi. Ve قُرَيْشٌ [kureyş]in nisbetinde قُرَشِيٌّ [kureşiyy] denir kâf’ın zammı ve râ’nın fethiyle ve قُرَيْشِيٌّ [kureyşiyy] denir yâ-yı tasgîrin tasrîhiyle.

s. dim. of قرش A nickname of one of the ancestors of Muhammed, from whom the whole tribe became known.