اَلْقُبْلُ [el-kubl] (kâf’ın zammıyla)

اَلْقُبُلُ [el-kubul] (zammeteynle) Öne denir ki art mukâbilidir; yukâlu: جَاءَ مِنْ قُبْلٍ وَقُبُلٍ ضِدُّ دُبْرٍ وَدُبُرٍ Ve قُبْلُ الْجَبَلِ [kublu’l-cebel] (kâf’ın zammıyla) Dağın yöresine ıtlâk olunur; yukâlu: يَمْشِي مِنْ قُبْلِ الْجَبَلِ أَيْ مِنْ سَفْحِهِ Ve قُبْلُ الزَّمَنِ [kublu’z-zemen] Mevsimin evvel hengâmına ıtlâk olunur; yukâlu: كَانَ ذَلِكَ فِي قُبْلِ الصَّيْفِ أَيْ فِي أَوَّلِهِ Ve قُبْلٌ [kubl] Doğru cihete ıtlâk olunur; ve minhu kavluhum: إِذًا أُقْبِلُ قُبْلَكَ أَيْ أَقْصِدُ قَصْدَكَ وَأَتَوَجَّهُ نَحْوَكَ Ve قُبُلٌ [kubul] (zammeteynle) 'Ayân ve âşikâre ma’nâsınadır, ke-mâ se-yuzkeru.

iz. ar. Taraf, cihet, nezd: kıbel-i şer’-i şerîften.

قَبْلُ [kabl] (kâf’ın fethi ve zamm üzere binâ ile) بَعْدُ [ba’d] kelimesinin nakîzidir, Fârisîde pîş ve Türkîde ileri ve öndün ta’bîr olunur; ve yukâlu: أَتَيْتُكَ مِنْ قَبْلُ وَقَبْلُ مَبْنِيَّيْنِ عَلَى الضَّمِّ وَيُقَالُ قَبْلًا وَقَبْلٌ مُنَوَّنَتَيْنِ الْأَوَّلُ بِالنَّصْبِ وَالثَّانِي بِالضَّمِّ وَيُقَالُ قَبْلَ بِالْفَتْحِ

اَلْقَبَلُ [el-kabel] (fethateynle) Yolda giderken karşıdan peydâ olan tümsek ve yüce yere denir, 'alâ-kavlin höyük yâhûd dağ tepesine yâhûd kum yığınına denir ki mukâbeleye gelir. Ve açık ve işlek yola denir. Ve ebe kadın iyice ve üstâdâne ebelik eylemeğe denir; yukâlu: بِالْقَابِلَةِ قَبَلٌ أَيْ لُطْفٌ لِإِخْرَاجِ الْوَلَدِ Ve apşaklığa denir; yukâlu: فِي رِجْلِهِ قَبَلٌ أَيْ فَحَجٌ Ve قَبَلُ الْعَيْنِ [kabelu’l-'ayn] gözün siyâhı burna doğru meyilli olmağa yâhûd şaşılık hey’etinde yâhûd şaşılık hey’etinden latîf ve nâzük olmağa denir yâhûd iki gözün siyâhları birbirine doğru mâ’il ve müteveccih olmağa yâhûd burnun sırtına meyilli olmağa yâhûd hâne-i çeşm üzere ya’nî gözün oyumu üzere yâhûd yukarı kaşa doğru mâ’il olmağa yâhûd iki gözün bakışları birbirine mâ’il ve nâzır olmağa denir. Ve bu ma’nâda masdar olur; yukâlu: قَبَلَتْ عَيْنُهُ وَقَبِلَتْ قَبَلًا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ وَالرَّابِعِ وَيُقَالُ بِعَيْنِهِ قَبَلٌ وَهُوَ إِقْبَالُ سَوَادِهَا عَلَى الْأَنْفِ أَوْ مِثْلُ الْحَوَلِ أَوْ أَحْسَنُ مِنْهُ أَوْ إِقْبَالُ إِحْدَى الْحَدَقَتَيْنِ عَلَى الْأُخْرَى أَوْ إِقْبَالُهَا عَلَى عُرْضِ الْأَنْفِ أَوْ عَلَى الْمَحْجِرِ أَوْ عَلَى الْحَاجِبِ أَوْ إِقْبَالُ نَظَرِ كُلٍّ مِنَ الْعَيْنَيْنِ عَلَى صَاحِبِهَا Ve قَبَلٌ [kabel] Devenin başına su dökülerek su içmeğe denir ki havuza oluktan su akarken içmesinden 'ibârettir. Ve koyun kısmının boynuzları yüzüne doğru çökük olmak ma’nâsınadır; yukâlu: قَبِلَتِ الشَّاةُ قَبَلًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا صَارَ قَرْنَاهَا مُقْبِلًا عَلَى وَجْهِهَا Ve bir adam bir sözü bî-tevakkuf bi’l-bedâhe söylemeğe denir ki mukaddemce onu tehyi’e ve tasmîm eylememişti; yukâlu: قَالَهُ قَبَلًا وَهُوَ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِكَلَامٍ وَلَمْ يَسْتَعِدَّ لَهُ Ve hilâli cümleden evvel görmek, 'alâ-kavlin mutlakan en evvel mer’î olan şey’e denir. Ve قَبَلَةٌ [kabelet] kelimesinden cem’i olur ki ağırşağa denir, فُلْكَةٌ [fulket] ma’nâsına. Ve bir gûne boncuk ismidir ki nisvân-ı 'Arab teshîr ve te’hîz için ona efsûn ederler, 'alâ-kavlin fîl kemiğinden düzülmüş değirmi ve berrâk nesnedir ki karılar boyunlarına ve atların boyunlarına da ta’lîk ederler. Ve قَبَلٌ [kabel] قَبِيلٌ [kabîl] gibi 'ayân ve âşikâre ma’nâsınadır, ke-mâ se-yuzkeru. Ve gelecek vakt ve zamâna ıtlâk olunur. Bunda عِنَبٌ ['ineb] vezninde dahi lügattır; ve minhu yukâlu: لَا أُكَلِّمُكَ إِلَي عَشْرٍ مِنْ ذِي قِبَلٍ وَقَبَلٍ أَيْ فِيمَا أَسْتَأْنِفُ يَعْنِي أَسْتَقْبِلُ مِنْ وَقْتٍ مُسْتَقْبَلٍ أَوْ مَعْنى الْمُحَرَّكَةِ لَا أُكَلِّمُكَ إِلَى عَشْرٍ تَسْتَقْبِلُهَا وَمَعْنَى الْمَكْسُورَةِ الْقَافِ لَا أُكَلِّمُكَ إِلَى عَشْرٍ مِمَّا تُشَاهِدُهُ مِنَ الْأَيَّامِ أَيْ فِيمَا تَسْتَقْبِلُ Ve قَبَلٌ [kabel] (جَبَلٌ [cebel] vezninde) Dûmetu’l-Cendel kurbünde bir dağın adıdır.

zz. Ön, önde, ileri, ileride, evvel, mukaddem: قبل الطوفان kable’t-tûfân = tûfandan evvel, tûfan olmazdan. قبل الظهر kable’z-zuhr = öğleden evvel. قبل الطعام kable’t-taam = yemekten evvel. قبل هذا kable hazâ = bundan evvel. [bu gibi tabîrât arabîde bulunur.]

(a. i.) : taraf, yan, yön. (bkz. : cânib, cihet). Min kıbel-ir-Rahmân : Allah tarafından, (bkz. : min taraf-illâh).

(a. zf.) : ön, önce, öndeki, evvel, evvelki.

(a. i. kuble’nin c.) : öpmeler,öpüşler, öpücükler. c^

اَلْقَبْلُ [el-kabl] (kâf’ın fethiyle) Na’leyne قِبَالَةٌ [kibâlet] dediği zikr olunan tasmayı geçirmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَبَلَ النَّعْلَ قَبْلًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا جَعَلَ لَهَا قِبَالَيْنِ Burada bâb-ı sâlis bilâ-şart vârid olmuştur. Ve burada إِقْبَالٌ [ikbâl] ve مُقَابَلَةٌ [mukâbelet] ve قَبْلٌ [kabl] beynlerinde ba’zılara göre ihtilâf olmakla 'an-karîb zikr olunur. Ve قَبْلٌ [kabl] Gece قَابِلَةٌ [kâbilet] olmak ma’nâsınadır; yukâlu: قَبَلَتِ اللَّيْلَةُ إِذَا صَارَتْ قَابِلَةً Ve قَبْلٌ [kabl] ve قُبُولٌ [kubûl] (kâf’ın zammı ve fethiyle) قَبُولٌ [kabûl] dediği rüzgâr esmek ma’nâsınadır; yukâlu: قَبَلَتِ الْقَبُولُ قَبْلًا وَقُبُولًا وَقَبُولًا مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا هَبَّتْ Ve قَبْلٌ [kabl] Bir nesneye başlayıp ona idmân ve müdâvemet eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: قَبَلَ عَلَى الشَّيْءِ قَبْلًا إِذَا لَزِمَهُ وَأَخَذَ فِيهِ