اَلْقُبَّضُ [el-kubbad] (رُكَّعٌ [rukka’] vezninde) Kaplumbağaya şebîh bir cânver adıdır.

vn. & s. 1. A grasping with the whole hand. 2. A taking or receiving into possession. 3. A bending a joint; flexion. 4. A being constipated; constipation. 5. A reducing the foot فعولن fa‘ûlun to fa‘ûlu, or the foot مفاعیلن mefâ‘ilun to مفاعلن mefâ‘ilun.

Veya قُبِضَت رُوحُهُ ölmek.

اَلْقَبْضُ [el-kabd] (kâf’ın fethi ve bâ’nın sükûnuyla) Bir nesneyi pençe ile almak ma’nâsınadır, niteki mühmele ile قَبْصٌ [kabs] parmakların uçlarıyla almaktır; yukâlu: قَبَضَ الشَّيْءَ بِيَدِهِ قَبْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا تَنَاوَلَهُ بِيَدِهِ Ve pençe ile bir nesne tutup zabt eylemek ma’nâsınadır, عَلَى ile sılalanır; yukâlu: قَبَضَ عَلَيْهِ بِيَدِهِ إِذَا أَمْسَكَهُ Ve avucunu açıp bir şey’i tutmaktan imtinâ’ eylemek ma’nâsınadır, bunda عَنْ ile sılalanır; yukâlu: قَبَضَ يَدَهُ عَنْهُ إِذَا امْتَنَعَ عَنْ إِمْسَاكِهِ Ve bir nesneyi dürüp devşirmek ma’nâsınadır ki yayıp açmak mukâbilidir; yukâlu: قَبَضَ الشَّيْءَ ضِدُّ بَسَطَهُ Ve kuş ve sâ’ir hayvân sür’atle uçmak ve yürümek ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki havâ ve arzı kabz ederler; yukâlu: قَبَضَ الطَّائِرُ وَغَيْرُهُ إِذَا أَسْرَعَ فِي الطَّيَرَانِ أَوِ الْمَشْيِ Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَيَقْبِضْنَ﴾ الآية Ve قَبْضٌ [kabd] Ölmek ma’nâsınadır ki kabz-ı ilâhîdir; yukâlu: قُبِضَ فُلاَنٌ عَلَى الْبِنَاءِ لِلْمَفْعُولِ أَيْ مَاتَ يَعْنِي قُبِضَ إِلَى رَحْمَةِ اللهِ تَعَالَى

iz. ar. 1. El ile tutma, ele alma, kavrama. 2. Alma, ahz, tesellüm: meblâğ-ı mezkûru ahz u kabz ettiğimi mübeyyin işbu senet i’tâ kılındı; tahsilâtın kabzına memurdur. 3. Bir adamın rûhu Azrâil tarafından alınma, fevt, vefât, irtihâl: filân târihte kabz olundu; rûh-ı pür-fütûhu kabz edildi; Azrâil kabz-ı ervâha memurdur. 4. Tutkunluk, peklik, inkıbâz: kabza uğradı. [bu mana ile Türkçe’de sıfat gibi de kullanılıp, ismi “kabızlık” sûretinde ifâde olunur:] kabz oldu.

Ölmek, ruhu kabzolmak.

على yakalamak. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; (ب, على) kavramak, sıkıca tutmak, (parayı) tahsil etmek, azaltmak, (البَطْنَ mideyi) kabız etmek, tutuklamak, almak, kapmak, kontrol etmek, elde etmek, tutmak, kontrol altına almak, kazanmak, kavramak, alıkoymak, toplamak, el koymak, biriktirmek, gasp etmek, zorla almak, zapt etmek, ele geçirmek, bak: قَبَضَ.

(a. i.) : 1) el ile tutma. 2) avuç içine alma, kavrama. 3) Azrail tarafından ruh teslim alınma, ölme. Ahz û kabz : alma. 4) peklik, amelsizlik, kabız, (bkz. : inkıbaz) : [mecazen feyz-i ma’nevî’nin gelişi (bast) : gelmeyişi (kabz)]

(bir şeyi) kısmak, azaltmak, (bir şeyi, birine) vermek, (fiyatı)ödemek, içeri çekmek, sahibi olsun diye vermek, azaltmak, fiyatı ödemek, geriye döndürmek, bak: قَبَضَ.

اَلْقَبَضُ [el-kabad] (fethateynle) Kabz olunan mâla denir, fa’al bi-ma’nâ mef’ûldür; tekûlu: إِطْرَحْ هَذَا فِي الْقَبَضِ أَيِ الْمَقْبُوضِ