(a. i.) : 1) el ile tutma. 2) avuç içine alma, kavrama. 3) Azrail tarafından ruh teslim alınma, ölme. Ahz û kabz : alma. 4) peklik, amelsizlik, kabız, (bkz. : inkıbaz) : [mecazen feyz-i ma’nevî’nin gelişi (bast) : gelmeyişi (kabz)]

iz. ar. 1. El ile tutma, ele alma, kavrama. 2. Alma, ahz, tesellüm: meblâğ-ı mezkûru ahz u kabz ettiğimi mübeyyin işbu senet i’tâ kılındı; tahsilâtın kabzına memurdur. 3. Bir adamın rûhu Azrâil tarafından alınma, fevt, vefât, irtihâl: filân târihte kabz olundu; rûh-ı pür-fütûhu kabz edildi; Azrâil kabz-ı ervâha memurdur. 4. Tutkunluk, peklik, inkıbâz: kabza uğradı. [bu mana ile Türkçe’de sıfat gibi de kullanılıp, ismi “kabızlık” sûretinde ifâde olunur:] kabz oldu.

اَلْقَبَضُ [el-kabad] (fethateynle) Kabz olunan mâla denir, fa’al bi-ma’nâ mef’ûldür; tekûlu: إِطْرَحْ هَذَا فِي الْقَبَضِ أَيِ الْمَقْبُوضِ

اَلْقَبْضُ [el-kabd] (kâf’ın fethi ve bâ’nın sükûnuyla) Bir nesneyi pençe ile almak ma’nâsınadır, niteki mühmele ile قَبْصٌ [kabs] parmakların uçlarıyla almaktır; yukâlu: قَبَضَ الشَّيْءَ بِيَدِهِ قَبْضًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا تَنَاوَلَهُ بِيَدِهِ Ve pençe ile bir nesne tutup zabt eylemek ma’nâsınadır, عَلَى ile sılalanır; yukâlu: قَبَضَ عَلَيْهِ بِيَدِهِ إِذَا أَمْسَكَهُ Ve avucunu açıp bir şey’i tutmaktan imtinâ’ eylemek ma’nâsınadır, bunda عَنْ ile sılalanır; yukâlu: قَبَضَ يَدَهُ عَنْهُ إِذَا امْتَنَعَ عَنْ إِمْسَاكِهِ Ve bir nesneyi dürüp devşirmek ma’nâsınadır ki yayıp açmak mukâbilidir; yukâlu: قَبَضَ الشَّيْءَ ضِدُّ بَسَطَهُ Ve kuş ve sâ’ir hayvân sür’atle uçmak ve yürümek ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki havâ ve arzı kabz ederler; yukâlu: قَبَضَ الطَّائِرُ وَغَيْرُهُ إِذَا أَسْرَعَ فِي الطَّيَرَانِ أَوِ الْمَشْيِ Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَيَقْبِضْنَ﴾ الآية Ve قَبْضٌ [kabd] Ölmek ma’nâsınadır ki kabz-ı ilâhîdir; yukâlu: قُبِضَ فُلاَنٌ عَلَى الْبِنَاءِ لِلْمَفْعُولِ أَيْ مَاتَ يَعْنِي قُبِضَ إِلَى رَحْمَةِ اللهِ تَعَالَى

اَلْقُبَّضُ [el-kubbad] (رُكَّعٌ [rukka’] vezninde) Kaplumbağaya şebîh bir cânver adıdır.

vn. & s. 1. A grasping with the whole hand. 2. A taking or receiving into possession. 3. A bending a joint; flexion. 4. A being constipated; constipation. 5. A reducing the foot فعولن fa‘ûlun to fa‘ûlu, or the foot مفاعیلن mefâ‘ilun to مفاعلن mefâ‘ilun.

اَلْقَبَضُ [el-kabad] (fethateynle) Mâldan kabz olunan nesne; yukâlu: دَخَلَ مَالُ فُلَانٍ فِي الْقَبْضِ

اَلْقَبْضُ [el-kabd] (kâf’ın fethi ve bâ’nın sükûnuyla) Almak, ahz ma’nâsına. Ve قَبْضٌ [kabd] Bir nesneyi devşirmeğe de derler; بَسْطٌ [bast]ın mukâbilidir. Ve قَبْضٌ [kabd] ve قَبْضَةٌ [kabdat] Mülke dahi derler; yukâlu: صَارَ الشَّيْءُ فِي قَبْضِكَ وَقَبْضَتِكَ أَيْ فِي مُلْكِكَ Ve قَبْضٌ [kabd] Sür’at etmeğe de derler. Ve minhu kavluhu ta’âlâ: ﴿أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَيَقْبِضْنَ﴾ (الملك 19)